język polski, historia
JĘZYK POLSKI
. Wymagania szczegółowe na poszczególne stopnie szkolne, klasa II
Lp
dział programowy
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Kształcenia językowego –
Uczeń:
• posiada braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w minimum programowym,
ale braki te nie przekreślają możliwości jego dalszej nauki;
• prace pisemne wykonuje sam tylko wtedy, gdy mają niewielki stopień trudności;
• zna podstawowe pojęcia z zakresu literatury i gramatyki
Uczeń:
• opanował materiał, który wyczerpuje wymagania minimum programowego;
• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu gramatyki, słowotwórstwa, składni oraz rodzajów i funkcji imiesłowów
(podstawowe pojęcia);
• popełnia błędy stylistyczne, interpunkcyjne, ortograficzne, które potrafi poprawić
i zrozumieć przy niewielkiej pomocy nauczyciela;
• nie potrafi samodzielnie zinterpretować utworu literackiego.
Uczeń: • samodzielnie posługuje się słownikami wykorzystywanymi na lekcjach;
• pisze poprawnie pod względem ortograficznym, błędy popełnia jedynie sporadycznie;
• umie się posługiwać wyrazami i związkami frazeologicznymi w wypowiedziach
ustnych i pisemnych;
-zna , rozpoznaje w tekście i prawidłowo odmienia części mowy
• dokonuje gramatycznego i logicznego rozbioru zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego
rozwiniętego;
• wiedzę przewidzianą programem nauczania opanował na poziomie przekraczającym
wymagania zawarte w minimum programowym.
Uczeń:
-poprawnie, pod względem językowym i rzeczowym formułuje dłuższe wypowiedzi ustne i pisemne,
-zabiera głos w dyskusji,samodzielnie uzasadnia swoje racje,
-wyczerpująco i bezbłędnie pod względem merytorycznym redaguje wszystkie poznane formy wypowiedzi wprowadza cytaty,
-samodzielnie posługuje się słownikami,
- stosuje w praktyce umiejętności ortograficzne oraz interpunkcyjne,
-rozpoznaje w tekście części mowy i części zdania, rozumie i swobodnie posługuje
się pojęciami z zakresu składni zdania pojedynczego i złożonego, słowotwórstwa, fonetyki, przewidzianymi programem
klasy II gimnazjum
Kształcenia literackiego i kulturalnego
• bardzo słabo czyta wskazane teksty;
• pisze niepoprawnie ortograficznie (około 40 – 50 proc.)
• potrafi jedynie przy pomocy nauczyciela ułożyć plan kompozycyjny i dekompozycyjny
- ma problemy z odtworzeniem treści utworu
• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu – literatury( zna treść omawianych utworów), filmu, teatru,
• czyta wskazany tekst ze zrozumieniem;
• potrafi wskazać relacje różnic i podobieństw między światem przedstawionym
w utworze a rzeczywistością pozaliteracką;
- umie wskazać cechy fraszek, tragedii, komedii, sonetu, pamiętnika
hymnu, pieśni , trenu, bajki, satyry, powieści historycznej,
- bardzo dobrze zna treść wszystkich omawianych utworów literackich
-samodzielnie interpretuje i analizuje utwór literacki, teatralny, filmowy,
z uwzględnieniem kontekstu historycznego i biograficznego
-poprawnie posługuje się w wypowiedziach terminami oraz słownictwem dotyczące epiki, liryki, dramatu
-zna podstawowe
gatunki tych rodzajów literackich,
-poprawnie formułuje wnioski na temat własnych
doznań czy przeżyć związanych z lekturą,widowiskiem, ekspozycją,
-samodzielnie gromadzi materiały,
- redaguje notatkę na określony temat, sprawnie korzysta ze źródeł.
Wymagania szczegółowe na poszczególne stopnie szkolne, klasa III
Lp
dział programowy
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Kształcenia językowego –
Uczeń:
• posiada braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w minimum programowym,
ale braki te nie przekreślają możliwości jego dalszej nauki;
• prace pisemne wykonuje sam tylko wtedy, gdy mają niewielki stopień trudności;
• zna podstawowe pojęcia z zakresu literatury i gramatyki
Uczeń:
• opanował materiał, który wyczerpuje wymagania minimum programowego;
• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu gramatyki, słowotwórstwa, składni oraz rodzajów i funkcji imiesłowów
(podstawowe pojęcia);
• popełnia błędy stylistyczne, interpunkcyjne, ortograficzne, które potrafi poprawić
i zrozumieć przy niewielkiej pomocy nauczyciela;
• nie potrafi samodzielnie zinterpretować utworu literackiego.
Uczeń: • samodzielnie posługuje się słownikami wykorzystywanymi na lekcjach;
• pisze poprawnie pod względem ortograficznym, błędy popełnia jedynie sporadycznie;
• umie się posługiwać wyrazami i związkami frazeologicznymi w wypowiedziach
ustnych i pisemnych;
• dokonuje gramatycznego i logicznego rozbioru zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego
rozwiniętego;
zna rodzaje zdań złożonych, rozpoznaje rodzaj zdania, wykonuje wykresy
• wiedzę przewidzianą programem nauczania opanował na poziomie przekraczającym
wymagania zawarte w minimum programowym.
Uczeń:
-poprawnie, pod względem językowym i rzeczowym formułuje dłuższe wypowiedzi ustne i pisemne,
-zabiera głos w dyskusji, samodzielnie uzasadnia swoje racje,
-wyczerpująco redaguje charakterystykę postaci,
streszczenie, sprawozdanie z lektury, wprowadza cytaty,
-samodzielnie posługuje
się słownikami,
- stosuje w praktyce umiejętności ortograficzne oraz interpunkcyjne,
-rozpoznaje w tekście części mowy i części zdania, rozumie i swobodnie posługuje
się pojęciami z zakresu składni zdania pojedynczego i złożonego, słowotwórstwa, fonetyki, przewidzianymi programem
klasy II gimnazjum
Kształcenia literackiego i kulturalnego
• bardzo słabo czyta wskazane teksty;
• pisze niepoprawnie ortograficznie (około 40 – 50 proc.)
• potrafi jedynie przy pomocy nauczyciela ułożyć plan kompozycyjny i dekompozycyjny
- ma problemy z odtworzeniem treści utworu
• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu – literatury( zna treść omawianych utworów), filmu, teatru,
• czyta wskazany tekst ze zrozumieniem;
• potrafi wskazać relacje różnic i podobieństw między światem przedstawionym
w utworze a rzeczywistością pozaliteracką;
-umie wskazać cechy
wszystkich omawianych gatunków literackich
- bardzo dobrze zna treść wszystkich omawianych utworów literackich
-potrafi poprawnie zanalizować
i zinterpretować utwór literacki, teatralny, filmowy,
-poprawnie posługuje się w wypowiedziach terminami
oraz słownictwem zgrupowanym wokół epiki, liryki, dramatu
-zna podstawowe
gatunki tych rodzajów literackich,
-poprawnie formułuje wnioski na temat własnych
doznań czy przeżyć związanych z lekturą, widowiskiem, ekspozycją,
-samodzielnie gromadzi
materiały,
- redaguje notatkę na określony temat, sprawnie korzysta ze źródeł.
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
·spełnia wymagania edukacyjne przewidziane na ocenę bardzo dobrą,
·posiada wiedzę wynikającą z jego indywidualnych zainteresowań i poszukiwań,
·samodzielnie poszerza swoją wiedzą, chętnie podejmuje dodatkowe prace,
·jest zawsze wzorowo przygotowany do lekcji,
·aktywnie uczestniczy w lekcjach, samodzielnie rozwiązuje problemy omawiane na lekcji,
·potrafi na forum klasy zaprezentować własne zdanie, popiera je logiczną argumentacją,
·z powodzeniem uczestniczy w konkursach czytelniczych, ortograficznych, recytatorskich i innych,
- pisze bezbłędnie , a prace mają charakter twórczy.
HISTORIA
Roczny plan pracy z historii dla klasy II gimnazjum do programu nauczania „Śladami przeszłości”
Wymagania na poszczególne oceny
Temat lekcji
Zagadnienia, materiał nauczania
Wymagania na poszczególne oceny
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
celujący
Rozdział I: Polska i świat w XII–XIV wieku
1. Wyprawy krzyżowe
• przyczyny, przebieg
i skutki wypraw krzyżowych• powstanie zakonów rycerskich
• krucjaty na terenie Europy
• udział książąt piastowskich
w krucjatach• poprawnie posługuje się terminami: krucjata, krzyżowcy, Lewant, zakony rycerskie
• prawidłowo sytuuje na osi czasu okres wypraw krzyżowych
• lokalizuje na mapie Palestynę
• wymienia wydarzenia związane z latami:
1095 r., 1096 r. ,1291 r.
• wymienia zakony rycerskie założone podczas krucjat: joannitów, templariuszy
i Krzyżaków• wskazuje co najmniej jedną przyczynę oraz jeden skutek wypraw krzyżowych
• przedstawia w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami krzyżowymi
• omawia przyczyny wypraw krzyżowych
i wskazuje ich skutki• wskazuje na mapie Królestwo Jerozolimskie
• wyjaśnia specyficzny charakter czwartej krucjaty oraz wymienia skutki zdobycia Bizancjum przez krzyżowców
• przedstawia zasady funkcjonowania zakonów rycerskich
• porównuje uzbrojenie
i sposób walki rycerzy europejskich
z wyposażeniem oraz taktyką walki saracenów• omawia pozytywne
i negatywne skutki wypraw krzyżowych dla Europy
i Azji Mniejszej• wskazuje udział książąt piastowskich w wyprawach
2. Polska dzielnicowa
• postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego
i podział Polski
na dzielnice• odstąpienie od zasady senioratu
• rozdrobnienie dzielnicowe
i rywalizacja między książętami piastowskimi• skutki rozbicia dzielnicowego
• przemiany gospodarcze na ziemiach polskich
w XIII w.• zmiany terytorialne w okresie rozbicia dzielnicowego
• poprawnie posługuje się terminami: statut, senior, princeps
• wskazuje na mapie dzielnicę senioralną
i dzielnice juniorów• podaje wydarzenie, które rozpoczęło rozbicie dzielnicowe (testament Bolesława Krzywoustego 1138 r.)
• określa podstawowe założenia testamentu Bolesława Krzywoustego oraz znaczenie tego dokumentu
• wskazuje na mapie dzielnice Polski: Małopolskę, Wielkopolskę, Mazowsze, Śląsk, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie
• wymienia synów Bolesława Krzywoustego oraz przyznane im ziemie
• omawia zasadę senioratu i pryncypatu
• omawia przyczyny
i skutki konfliktów wewnętrznych trwających podczas rozbicia dzielnicowego• przedstawia najważniejsze przemiany gospodarcze w Polsce
w XIII w.• podaje wydarzenia związane z latami 1180 r. 1227 r.
• omawia przyczyny
i skutki odstąpienia
od zasady senioratu• wymienia grupy społeczne, które dążyły do przywrócenia jedności państwa polskiego
• omawia przemiany gospodarcze na ziemiach polskich – rozwój osadnictwa i rzemiosła, wydobycie złota, srebra oraz ołowiu, wybudowanie kopalni soli w Bochni i Wieliczce
• wskazuje tereny utracone przez książąt piastowskich w czasie rozbicia dzielnicowego, m.in. Pomorze Szczecińskie, ziemię lubuską, drohiczyńską i chełmińską
• przedstawia zagadnienie rozbicia dzielnicowego jako zjawiska w rozwoju państwa feudalnego
• wyjaśnia przyczyny dążeń zjednoczeniowych poszczególnych grup społecznych
• porównuje rozbicie dzielnicowe
z procesem rozdrobnienia feudalnego w Europie3. Mongołowie
• podboje Czyngis-
-chana• budowa imperium mongolskiego
• podbój Rusi
• najazd Tatarów
na Polskę• rozpad imperium mongolskiego
• wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Mongołów
• podaje wiek podbojów Czyngis-chana
• wymienia co najmniej jeden skutek najazdu tatarskiego na Polskę
• wymienia i wskazuje na mapie tereny
w Europie, które atakowali Tatarzy• przedstawia dokonania postaci: Czyngis-chana, Henryka Pobożnego
• podaje rok bitwy pod Legnicą – 1241
• określa przyczyny rozpadu imperium mongolskiego
w późniejszych wiekach• poprawnie posługuje się terminami: jarłyk, haracz, chan
• podaje rok bitwy nad rzeką Kałką – 1223
i przedstawia skutki tego starcia• opisuje zasady organizacji państwa mongolskiego
• wskazuje przyczyny
i skutki sukcesów Mongołów• szczegółowo omawia
i wyjaśnia znaczenie oraz skutki bitwy pod Legnicą• wyjaśnia skutki najazdów tatarskich na państwa europejskie
• określa przyczyny sukcesów militarnych Mongołów
• charakteryzuje stosunek Europejczyków
do Mongołów• wyjaśnia pochodzenie określenia Tatarzy
4. Sprowadzenie Krzyżaków
do Polski• północno-wschodni sąsiedzi Polski w XIII w.: Prusowie
i Jaćwingowie• sprowadzenie Krzyżaków do Polski
• założenie i rozwój państwa zakonnego
• podbój
i chrystianizacja Prus• budowa Malborka
• prawidłowo posługuje się terminami: zakon krzyżacki, komtur, wielki mistrz
• podaje rok sprowadzenia Krzyżaków do Polski –1226
• wskazuje na mapie tereny państwa krzyżackiego
• podaje podstawową przyczynę sprowadzenia Krzyżaków do Polski
• omawia rozwój terytorialny państwa zakonnego
• wymienia plemiona podbite przez Krzyżaków: Prusów
i Jaćwingów• podaje korzyści
i zagrożenia wynikające
z osiedlenia się Krzyżaków w Prusach• wskazuje na mapie Malbork
• charakteryzuje postać Konrada Mazowieckiego
• przedstawia genezę powstania zakonu krzyżackiego
• wyjaśnia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski
• wymienia przyczyny sukcesów militarnych
i gospodarczych państwa krzyżackiego• omawia okoliczności zajęcia przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego
• omawia etapy budowy państwa zakonnego
• charakteryzuje zamek
w Malborku jako przykład średniowiecznej fortyfikacji• wskazuje, jaki wpływ mieli rycerze zakonni
na rozwój gospodarczy podbitych ziem polskich• wyjaśnia znaczenie pojęcia komturia
5. Zjednoczenie państwa polskiego
• skutki rozbicia dzielnicowego
• tendencje integracyjne wśród książąt piastowskich
• próby zjednoczenia ziem polskich podejmowane przez książąt śląskich, Przemysła II oraz Wacława II
• przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja
• zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków
• początek konfliktu
z Krzyżakami – zmagania dyplomatyczne
i militarne• wymienia przynajmniej jedną przyczynę zjednoczenia ziem polskich
• wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Władysława Łokietka
• prawidłowo określa wiek wydarzeń, które pojmuje jako proces
• poprawnie posługuje się terminami: starosta, grosz praski
• podaje lata wydarzeń: koronacja Przemysła II – (1295), Wacława II (1300), Władysława Łokietka (1320)
• przedstawia przyczyny podejmowania prób zjednoczenia ziem polskich
• wymienia książąt piastowskich dążących do połączenia ziem polskich: Henryka Probusa, Przemysła II, Władysława Łokietka
• omawia znaczenie koronacji Władysława Łokietka w Krakowie dla integracji państwa polskiego
• opisuje próby odzyskania przez Władysława Łokietka Pomorza Gdańskiego
• wskazuje
i charakteryzuje etapy jednoczenia ziem polskich na przełomie XIII i XIV w.• wymienia tereny wchodzące w skład państwa polskiego za panowania Przemysła II, Wacława II i Władysława Łokietka
• omawia konflikty państwa polskiego
z Krzyżakami i Czechami• prezentuje dokonania Władysława Łokietka
w procesie jednoczenia ziem polskich• przedstawia okoliczności i przebieg bitwy pod Płowcami
w 1333 r.• omawia zmiany gospodarcze
i administracyjne wprowadzone za panowania Wacława II• opisuje przyczyny
i przebieg buntu możnowładców pod wodzą wójta Alberta• określa rolę Polski na arenie międzynarodowej
• wyjaśnia znaczenie sojuszy zawartych przez Polskę z Danią i Węgrami
6. Państwo Kazimierza Wielkiego
• odbudowa Królestwa Polskiego za czasów Kazimierza Wielkiego
• reformy gospodarcze (prawna, skarbowa, monetarna) przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego
• założenie Akademii Krakowskiej
• dyplomatyczne rozwiązanie konfliktów z Krzyżakami i Czechami
• ekspansja terytorialna Polski na tereny Rusi Halickiej
• śmierć Kazimierza Wielkiego – koniec dynastii Piastów
• poprawnie posługuje się terminami: przywilej składu, prawo przymusu drogowego, poradlne
• wie, kim był i czym zasłynął Kazimierz Wielki
• wskazuje na mapie państwo Kazimierza Wielkiego
• podaje wydarzenia związane z datami:
1335 r., 1343 r., 1364 r., 1370 r.
• charakteryzuje politykę zagraniczną Kazimierza Wielkiego
• określa przyczyny i skutki ekspansji na tereny Rusi Halickiej
• wymienia reformy gospodarcze wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego
• omawia wkład Kazimierza Wielkiego
w umocnienie państwa polskiego pod względem politycznym i gospodarczym• podaje lata i omawia związane z nimi wydarzenia: 1366 r.
i 1348 r.• opisuje działania dyplomatyczne Kazimierza Wielkiego mające na celu zakończenie sporów z Czechami i Krzyżakami
• omawia reformy wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego
i ich znaczenie dla unifikacji i rozwoju gospodarczego ziem polskich• przedstawia rozwój terytorialny państwa Kazimierza Wielkiego
• wskazuje cele polityki Kazimierza Wielkiego związane z umacnianiem pozycji państwa polskiego
• charakteryzuje znaczenie podboju Rusi Halickiej dla rozwoju gospodarczego państwa polskiego
• prezentuje politykę Kazimierza Wielkiego wobec Żydów
• podaje przykłady miejscowości, w których wybudowano Orle Gniazda
7. Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądał piastowski orzeł?
• legendy związane
z pochodzeniem godła polskiego• najstarsze podobizny orła i związane z nimi kontrowersje
• wizerunki orła na monetach książąt piastowskich
• rozpowszechnienie znaku orła za czasów Władysława Łokietka
i Kazimierza Wielkiego• inne symbole, które miały szansę znaleźć się w godle państwa polskiego
• wymienia najstarsze przekazy źródłowe dotyczące orła jako symbolu państwowego
• podaje przykłady źródeł materialnych z wizerunkiem orła, np. monety i pieczęcie
• wyjaśnia genezę symbolu orła przedstawioną w kronice Jana Długosza
• wymienia książąt, którzy od połowy
XII w. umieszczali na monetach i pieczęciach wizerunek orła białego: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego i Kazimierza Sprawiedliwego• przedstawia inne znaki używane przez władców piastowskich jako symbole państwowe, np. lwa, gryfa, smoka
Rozdział II: Społeczeństwo średniowiecza
1. System feudalny
• społeczeństwo feudalne
• podział społeczeństwa na stany
• kultura rycerska i dworska
• narodziny monarchii stanowej w Polsce
• poprawnie posługuje się terminami: senior, wasal, lenno, hołd lenny, system feudalny, stan
• określa powiązania tworzące drabinę feudalną społeczeństwa średniowiecznego
• wymienia stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopów
• przedstawia przebieg hołdu lennego oraz pasowania na rycerza
• poprawnie posługuje się terminami: suzeren, społeczeństwo stanowe, monarchia patrymonialna
• wyjaśnia zasady funkcjonowania systemu feudalnego
• omawia pozycję prawną i majątkową stanu rycerskiego
• podaje cechy charakterystyczne kultury rycerskiej
• tłumaczy, na czym polegała zasada „Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”
• przedstawia pozycję społeczną duchowieństwa, rycerstwa, chłopów i mieszczan
• charakteryzuje monarchię stanową
• wyjaśnia mechanizmy powstania i funkcjonowania systemu feudalnego
• na przykładzie państwa polskiego zjednoczonego przez Władysława Łokietka przedstawia cechy monarchii stanowej
• omawia różnice pomiędzy monarchią patrymonialną
a monarchią stanową2. Życie średniowiecznej wsi
• wieś we wczesnym średniowieczu
• zmiany w rolnictwie
w XIII i XIV w.• kolonizacja na prawie niemieckim
• lokacja osad wiejskich
• życie codzienne mieszkańców średniowiecznej wsi
• układ przestrzenny wsi w średniowieczu
• pochodzenie nazw miejscowości
• poprawnie posługuje się terminami: lokacja, sołtys, dwupolówka, trójpolówka
• podaje przyczyny rozwoju kolonizacji wiejskiej
• poprawnie posługuje się terminami: ława, wolnizna metoda wypaleniskowa
• wymienia wynalazki
i ulepszenia w rolnictwie wprowadzonew XII –XIV w.
• omawia etapy zakładania wsi na prawie niemieckim
• charakteryzuje zajęcia
i życie codzienne chłopów w średniowieczu• wymienia obowiązki i uprawnienia sołtysa i wyjaśnia jego specyficzną rolę w osadzie
• wyjaśnia, dlaczego trójpolówka była skuteczniejszą metodą uprawy ziemi niż dwupolówka i gospodarka wypaleniskowa
• przedstawia znaczenie kolonizacji wiejskiej dla rozwoju gospodarczego Polski
w XIII–XIV w.• tłumaczy pochodzenie nazw miejscowości, takich jak Środa, Piątek, Wola, Piekary, Kowale
• porównuje lokacje na prawie polskim i niemieckim
Tajemnice sprzed wieków – Jaka wiedza kryje się w pieczęciach?
• znaczenie pieczęci jako źródła historycznego
• najstarsze pieczęcie używane przez władców polskich
• funkcja pieczęci jako sposobu uwiarygodnienia dokumentu
• geneza i znaczenie bulli
• omawia rolę pieczęci jako źródła historycznego
• podaje przykłady zastosowania pieczęci majestatycznej
• tłumaczy znaczenie symboli przedstawianych na pieczęciach
• określa czas powstania najstarszych pieczęci używanych przez władców polskich
• wyjaśnia znaczenie badań archeologicznych dla datowania oraz analizy średniowiecznych pieczęci
3. Średniowieczne miasto i jego mieszkańcy
• rozwój miast
w średniowiecznej Europie• układ przestrzenny miasta w średniowieczu
• struktura organizacji rzemieślniczej – cechu
• życie codzienne w średniowiecznym mieście
• poprawnie posługuje się terminami: patrycjat, pospólstwo, plebs, rada miejska, burmistrz, ława, cech, czeladnik
• wymienia warstwy społeczne w miastach średniowiecznych
• przedstawia warunki życia codziennego w średniowiecznym mieście
• tłumaczy, na czym polegała lokacja miasta na prawie magdeburskim
• wyjaśnia, jakie funkcje pełniły w średniowiecznym mieście: ratusz, pręgierz, rynek, targowisko, mury
• podaje elementy obronne średniowiecznego miasta
• określa rolę miast
w polityce i gospodarce państw europejskich• porównuje życie codzienne mieszczan
o różnym statusie społecznym• omawia kompetencje wójta, rady miejskiej
i burmistrza• wyjaśnia, co oznaczało powiedzenie: „Powietrze miejskie czyni wolnym”
• porównuje rolę i znaczenie miast polskich i europejskich w średniowieczu
• charakteryzuje znaczenie hanzy bałtyckiej dla tego regionu
4. Kościół w średniowieczu
• zróżnicowanie stanu duchownego
• zakony benedyktynów i cystersów oraz ich rola w społeczeństwie średniowiecznym
• wpływ Kościoła na średniowieczną kulturę
• założenie zakonów żebraczych
• ruchy heretyckie funkcjonujące
w średniowieczu• kryzys papiestwa
i niewola awiniońska• sobór w Konstancji
• poprawnie posługuje się terminami: duchowieństwo, benedyktyni, cystersi, ruchy heretyckie, inkwizycja, zakony żebracze
• wskazuje na mapie najpopularniejsze
w średniowieczu miejsca pielgrzymek – Rzym
i Santiago de Compostela• wyjaśnia wyrażenie „benedyktyńska praca”
• podaje lata soboru
w Konstancji: 1414–1418• przedstawia dokonania postaci: św. Benedykta z Nursji, św. Franciszka
z Asyżu, św. Dominika Guzmana• wymienia średniowieczne ruchy heretyckie: waldensów
i albigensów• określa rolę Kościoła
w rozwoju państw europejskich• określa przyczyny
i skutki utworzenia zakonów żebraczych oraz ich znaczenie• uzasadnia, dlaczego działalność ruchów heretyckich wywołała sprzeciw Kościoła
• charakteryzuje poglądy wyznawane przez albigensów i waldensów
• wymienia najstarsze ośrodki zakonne na ziemiach polskich
• wskazuje na mapie tereny europejskie, na których organizowano
w średniowieczu krucjaty• charakteryzuje sytuację materialną duchowieństwa w średniowieczu i wskazuje źródła majątku Kościoła
• wyjaśnia wpływ zakonów na gospodarkę i kulturę
w społeczeństwie średniowiecznym• porównuje zakony żebracze z zakonami rycerskimi oraz tłumaczy ich rolę
5. Kultura i nauka wieków średnich
• uniwersalny charakter kultury średniowiecznej
• średniowieczne wzorce osobowe: asceta, rycerz, władca
• rola łaciny jako międzynarodowego języka dyplomacji, nauki i kultury
• edukacja i uniwersytety w średniowieczu
• poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet, scholastyka, sztuki wyzwolone
• wymienia średniowieczne wzorce osobowe: ascety, rycerza, władcy
• określa obszary kultury, na które miał wpływ Kościół
• przedstawia dokonania św. Tomasza z Akwinu
• wyjaśnia, dlaczego kultura średniowiecza określana jest mianem uniwersalnej
• omawia znaczenie łaciny w średniowiecznej Europie
• wskazuje wpływ Kościoła na rozwój architektury i sztuki
• charakteryzuje średniowieczne wzorce osobowe
• przedstawia postacie, które w kulturze europejskiej uznaje się
za wzorce: Szymona Słupnika, Rolanda, Karola Wielkiego• omawia cechy charakterystyczne kultury rycerskiej, dworskiej
i ludowej• określa rolę kobiet
w średniowieczu na przykładzie Eleonory Akwitańskiej i Jadwigi Śląskiej• wymienia pierwsze europejskie uniwersytety
i omawia ich rolę dla rozwoju nauki w średniowieczu• ocenia znaczenie działalności ojców Kościoła i św. Tomasza z Akwinu
6. W cieniu kościołów i zamków
• architektura średniowiecznej Europy
• cechy charakterystyczne architektury, malarstwa
i rzeźby w stylu romańskim oraz gotyckim• sztuka polskiego średniowiecza
• średniowieczna rzeźba i zdobnictwo
• wymienia przykładowe zabytki romańskie i gotyckie na ziemiach polskich, w tym w swoim regionie
• wymienia cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego i gotyckiego
• poprawnie posługuje się terminami: portal, prezbiterium, przypora, inicjał, miniatura, Biblia pauperum
• posługując się mapą wskazuje miejsca najsłynniejszych zabytków architektury romańskiej
i gotyckiej• wyjaśnia, w jaki sposób kopiowano i ozdabiano księgi w średniowieczu
• porównuje styl romański ze stylem gotyckim
i wymienia ich cechy charakterystyczne• wskazuje na mapie państwa, w których znajduje się najwięcej zabytków romańskich
i gotyckich• podaje przykłady średniowiecznych budowli świeckich
• tłumaczy rolę Kościoła w rozwoju architektury
i sztuki średniowiecznej• wyjaśnia genezę architektury romańskiej
• omawia znaczenie Biblii pauperum dla upowszechniania zasad religii chrześcijańskiej
• tłumaczy, dlaczego polskie budownictwo w stylu romańskim nie rozwinęło się w tak wysokim stopniu jak w Europie Zachodniej
Tajemnice sprzed wieków – O czym opowiadają średniowieczne katedry ?
• symbolika średniowiecznych katedr
• katedra w Chartres
• wyjaśnia symbolikę średniowiecznych katedr
• wskazuje cechy stylu gotyckiego na przykładzie katedry w Chartres
Rozdział III: U schyłku średniowiecza
1. Unia Polski
z Litwą• panowanie Andegawenów w Polsce
• przywilej koszycki
• sytuacja na Litwie przed zawarciem unii
z Polską• unia polsko-litewska
w Krewie• znaczenie chrystianizacji Litwy na arenie międzynarodowej
• unia w Wilnie i Horodle
• poprawnie posługuje się terminami: przywilej, unia, unia personalna, bojarzy
• wymienia postanowienia unii w Krewie i Horodle
• wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, państwo zakonu krzyżackiego, Węgry
• wymienia wydarzenia związane z latami: 1374 r., 1385 r., 1401 r., 1413 r.
• przedstawia dokonania postaci: Mendoga, Ludwika Andegaweńskiego, Giedymina, Jadwigi, Władysława Jagiełły, Witolda
• na podstawie drzewa genealogicznego wskazuje pokrewieństwo między Piastami, Andegawenami i Jagiellonami
• podaje przyczyny i skutki wstąpienia Władysława Jagiełły na tron polski
• omawia okoliczności wstąpienia na polski tron Ludwika Andegaweńskiego
• opisuje okoliczności zawarcia unii polsko-
-litewskiej w Krewie• wyjaśnia, dlaczego unia polsko-litewska była odnawiana w Wilnie
w 1401 r. i w Horodle
w 1413 r.• wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające
z zawarcia unii polsko-
-litewskiej• charakteryzuje sytuację Polski i Litwy w drugiej połowie XIV w.
• przedstawia rozwój terytorialny i polityczny państwa litewskiego w XIII
i XIV w.• ocenia panowanie Jadwigi i Władysława Jagiełły
• opisuje skutki unii
w Krewie dla sytuacji międzynarodowej Litwy• ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej na tle sytuacji międzynarodowej
w Europie• porównuje unię polsko-litewską
z innymi funkcjonującymi wówczas w Europie (np. unia kalmarska)2. Wielka wojna
z zakonem krzyżackim• przyczyny wybuchu wielkiej wojny
z zakonem krzyżackim• bitwa pod Grunwaldem i jej znaczenie
• pokój toruński
z 1411 r. i skutki wielkiej wojny
z Krzyżakami• rola konfliktu polsko-
-krzyżackiego na arenie międzynarodowej• postanowienia soboru w Konstancji
• wyjaśnia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim
• podaje wydarzenia związane z latami: 15 lipca 1410 r., 1411 r, 1414–1418
• wymienia postanowienia pokoju toruńskiego z 1411 r.
• przedstawia dokonania postaci: Ulricha von Jungingena, Zawiszy Czarnego, Mikołaja Trąby, Pawła Włodkowica
• wskazuje na mapie Czerwińsk, Grunwald, Malbork, Toruń
• wymienia skutki wielkiej wojny z Krzyżakami
• omawia udział Polaków na soborze w Konstancji
• przedstawia przebieg działań wojennych
w czasie wielkiej wojny
z zakonem w latach
1409–1411• omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem
• charakteryzuje sytuację państwa polsko-litewskiego na przełomie XIV i XV w.
• opisuje uzbrojenie lekkiej jazdy litewskiej biorącej udział w bitwie pod Grunwaldem
• ocenia udział Pawła Włodkowica w obradach soboru w Konstancji
• wymienia najważniejsze tezy przedstawione przez Pawła Włodkowica na soborze
• wymienia podstawowe elementy uzbrojenia rycerzy
z początku XV w.Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko?
• okoliczności powstania obrazu Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”
• ukryte znaczenie
i symbolika obrazu• losy dzieła w czasie
II wojny światowej• omawia okoliczności powstania obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”
• opisuje przedstawione na obrazie sceny pod względem zgodności z prawdą historyczną
• charakteryzuje symboliczne znaczenie dzieła
• wyjaśnia, dlaczego Niemcom w czasie
II wojny światowej zależało na zniszczeniu „Bitwy pod Grunwaldem”• ocenia postawę profesora Władysława Woydy i jego wkład
w ocalenie obrazu3. Europa Zachodnia w XIV i XV wieku
• epidemia dżumy
w XIV w.• przyczyny, najważniejsze wydarzenia i skutki wojny stuletniej
• ruchy heretyckie i ich przedstawiciele
• powstania ludowe
• wprowadzenie broni palnej i wzrost znaczenia armii zaciężnej
• podaje lata wydarzeń: 1337–1453 – wojna stuletnia
• tłumaczy pojęcie „czarna śmierć”
• wskazuje na mapie państwa biorące udział w wojnie stuletniej
• przedstawia co najmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojny stuletniej
• przedstawia dokonania postaci: Joanny d’Arc, Jana Husa, Johna Balla, Johna Wiklefa, Jana Żiżki
• podaje niektóre skutki epidemii dżumy w XIV w.
• wymienia powstania ludowe, które wybuchły na terenie Francji i Anglii w XIV i XV w.
• wyjaśnia skutki wprowadzenia broni palnej i armii zaciężnej
• omawia główne założenia husytyzmu
• wskazuje na mapie główne kierunki rozprzestrzeniania się „czarnej śmierci”
• omawia skutki epidemii dżumy
• wymienia przyczyny
i następstwa wojny stuletniej• wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się walki podczas wojny stuletniej oraz buntów chłopskich
• omawia przyczyny wystąpień ludowych
na terenie Francji i Anglii
w XIV i XV w.• charakteryzuje nowe techniki walki wprowadzone w XV w.: zastosowanie broni palnej, walka taborem, uformowanie armii zaciężnej
• przedstawia przyczyny
i przebieg powstania husytów w Czechach• wyjaśnia, dlaczego Jana Husa spalono na stosie
• określa wpływ husytyzmu dla rozwoju Europy •
4. Nowe potęgi w Europie Wschodniej
• rozwój terytorialny Polski i Litwy
• wzrost znaczenia Moskwy
• ekspansja imperium osmańskiego w Europie
• bitwa pod Warną
• upadek Konstantynopola
• podaje lata wydarzeń:
1444 r. – bitwa pod Warną, 1453 r. – zdobycie Konstantynopola• poprawnie posługuje się terminami: sułtan, janczarzy, car
• wskazuje na mapie: imperium osmańskie, Konstantynopol, Warnę, Wielkie Księstwo Moskiewskie
• przedstawia dokonania postaci: Władysława III Warneńczyka, Jana Hunyadyego, Dymitra Dońskiego, Iwana III Srogiego, Iwana IV Groźnego
• wyjaśnia skutki zdobycia Konstantynopola przez Turków
• określa rolę rozwoju państwa moskiewskiego dla tego regionu
• wymienia czynniki, które decydowały o sile militarnej imperium tureckiego
• wskazuje na mapie kolejne ziemie podbijane przez Turków w Europie
• omawia przebieg bitwy pod Warną
• porównuje oddziały janczarów z oddziałami piechoty europejskiej
• uzasadnia, dlaczego upadek Konstantynopola jest uznawany za jedną
z granicznych dat średniowiecza• wyjaśnia, z jakiego powodu po klęsce Konstantynopola wyznawcy prawosławia zaczęli nazywać Moskwę trzecim Rzymem
• ocenia konsekwencje, jakie miały dla Polski i Litwy powstanie imperium osmańskiego oraz zjednoczenie ziem ruskich
5. Wojna trzynastoletnia
• znaczenie powstania Związku Jaszczurczego
i Związku Pruskiego• przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej
• przebieg działań wojennych w latach 1454–1466
• postanowienia drugiego pokoju toruńskiego
• skutki wojny trzynastoletniej
• określa ramy czasowe wojny trzynastoletniej
• wskazuje podstawową przyczynę wybuchu konfliktu
• poprawnie posługuje się terminem stan szlachecki
• wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski
w wyniku podpisania drugiego pokoju toruńskiego• zna wydarzenia związane z latami: 1440 r., 1454 r., 1462 r., 1466 r.
• przedstawia dokonania postaci: Jana Bażyńskiego, Piotra Dunina, Kazimierza Jagiellończyka
• wymienia przyczyny
i skutki wojny trzynastoletniej• omawia znaczenie armii zaciężnej w wojnie trzynastoletniej
• omawia poszczególne etapy wojny trzynastoletniej
• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny trzynastoletniej
• podaje nazwy ziem odzyskanych przez Królestwo Polskie na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r.
• wyjaśnia, dlaczego szlachta i mieszczanie mieszkający w Prusach dążyli do przyłączenia ich ziem do Polski
• porównuje działania wielkiej wojny z zakonem prowadzonej przez Władysława Jagiełłę do działań zbrojnych prowadzonych
podczas wojny trzynastoletniej
• omawia zmiany, które zaszły w sytuacji międzynarodowej Polski po wojnie trzynastoletniej
• ocenia znaczenie przywilejów nadanych
w czasie wojny trzynastoletniej stanowi szlacheckiemu• ocenia znaczenie wydarzeń wojny trzynastoletniej na tle sytuacji politycznej
i społecznej ówczesnej EuropyTajemnice sprzed wieków – Jak wyglądały działania średniowiecznych szpiegów?
• działalność średniowiecznych szpiegów
• polscy i krzyżaccy szpiedzy w średniowieczu
• sposób szyfrowania wiadomości
• omawia główne zadania średniowiecznych szpiegów
• charakteryzuje średniowieczne sposoby szyfrowania wiadomości
• wyjaśnia, jak werbowano
i wynagradzano szpiegów
w średniowieczu• wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich
i krzyżackich• wyjaśnia, jak werbowano
i wynagradzano szpiegów
w średniowieczu• wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich
i krzyżackich
6. Kultura późnego średniowiecza
w Polsce• rozkwit kultury polskiej
w XIV i XV w.• wybitni polscy uczeni
średniowiecza i ich dokonania
• najważniejsze osiągnięcia polskiej architektury
i sztuki gotyckiej
• twórczość rzeźbiarska
Wita Stwosza
• wymienia najsłynniejsze przykłady sztuki gotyckiej
w Polsce: m.in. ołtarz Wita Stwosza, Bazylikę Mariacką w Gdańsku, Barbakan
w Krakowie, ratusz w Toruniu• wie, kim był i czym zasłynął Wit Stwosz oraz Mikołaj Kopernik
• przedstawia dokonania postaci: Wita Stwosza, Marcina Króla, Wojciecha z Brudzewa, Mikołaja Kopernika, Pawła Włodkowica, Jana Ostroroga
• omawia znaczenie odnowienia Akademii Krakowskiej w 1400 r.
• wyjaśnia, dlaczego okres panowania Kazimierza Jagiellończyka nazywany jest złotą jesienią polskiego średniowiecza
• potrafi wymienić przykłady budowli w stylu gotyckim w swoim regionie
• wskazuje na mapie tereny, na których powstało najwięcej budowli w stylu gotyckim
•porównuje rozwój kultury polskiej z kulturą europejską
• wyjaśnia na czym polega specyfika sztuki i literatury polskiej omawianego okresu
•wymienia czas powstania oraz twórców znanych w regionie budowli
i dzieł z okresu późnego średniowiecza• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby średniowiecznej na przykładzie piety i Pięknej Madonny
• wyjaśnia, na czym polega wartość historyczna i kulturowa ołtarza Wita Stwosza
• omawia dokonania sławnych absolwentów Akademii Krakowskiej
• samodzielnie dociera do informacji dotyczących kultury późnego średniowiecza w swoim regionie
(np. przy realizacji projektu)
• charakteryzuje osiągnięcia kultury późnego średniowiecza
w swoim regionie na tle kultury polskiej
i europejskiejRozdział IV: Narodziny nowożytnego świata
1. Cywilizacje Ameryki
• cywilizacje Ameryki prekolumbijskiej
• osiągnięcia naukowo-
-techniczne oraz sztuka Olmeków, Majów, Azteków
i Inków• wskazuje na mapie tereny zamieszkałe przez Azteków, Majów i Inków
• wymienia najważniejsze ośrodki cywilizacyjne rdzennych mieszkańców Ameryki
• wskazuje podstawowe osiągnięcia cywilizacyjne kultur prekolumbijskich
• omawia najważniejsze osiągnięcia techniczne cywilizacji prekolumbijskich
• porównuje poziom rozwoju cywilizacji prekolumbijskich
z cywilizacją Europejczyków• wskazuje cechy charakterystyczne sztuki prekolumbijskiej
• uzasadnia, dlaczego Majowie są określani przez niektórych uczonych Grekami Ameryki
• omawia funkcjonowanie poczty i sieci dróg w państwie Inków
• przedstawia system wierzeń Azteków
2. Wielkie odkrycia geograficzne
• rozwój nauki i techniki
w Europie w XV w.• sytuacja gospodarcza
i społeczna na kontynencie europejskim w XV w.
• utrudnienia w handlu
z krajami Dalekiego Wschodu• poszukiwanie morskiej drogi do Indii
• odkrycia żeglarzy portugalskich
• nawiązanie przez Europejczyków bezpośrednich kontaktów handlowych
z Afryką i Indiami
• wyprawa Krzysztofa Kolumba i znaczenie odkrycia Ameryki
• wyprawa Ferdynanda
Magellana dookoła świata
• układ w Tordesillas
• podaje wydarzenia związane z latami:1492 r., 1498 r., 1519–22 r.
• wymienia nazwiska głównych odkrywców z XV i XVI w.
• wskazuje na mapie szlaki wypraw najważniejszych odkrywców – Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana
• przedstawia dokonania postaci: Henryka Żeglarza, Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana
• poprawnie posługuje się terminami: astrolabium, karawela, kompas, busola
• wymienia co najmniej dwie przyczyny wielkich odkryć geograficznych
• opisuje przebieg wypraw wielkich odkrywców: Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana
• wyjaśnia, dlaczego Hiszpania i Portugalia miały największy udział w wielkich odkryciach geograficznych
• przedstawia dokonania postaci: Ameriga Vespucciego, Paola Toscanellego
• szczegółowo omawia przyczyny wielkich odkryć geograficznych
• omawia zasługi, jakie mieli dla rozwoju żeglarstwa Henryk Żeglarz, Ferdynand Aragoński
i Izabela Kastylijska• omawia postanowienia traktatu w Tordesillas i jego skutki
• charakteryzuje organizację wypraw odkrywczych oraz zasady organizacji kolonii
• ocenia, jaki wpływ na odkrycia geograficzne miał rozwój kartografii i nawigacji
3. Skutki wielkich odkryć
• podbój Ameryki
przez konkwistadorów
• zagłada Indian
• zniszczenie dorobku kulturalnego ludów Ameryki
• wzajemne wpływy cywilizacyjne pomiędzy Europą a nowo odkrytym kontynentem
• skutki odkryć geograficznych
• poprawnie posługuje się terminem: konkwistador
• wymienia skutki odkryć geograficznych dla rdzennych mieszkańców Ameryki
• wskazuje wpływ odkryć na rozwój Europy nowożytnej
• omawia dokonania postaci: Ferdynanda Corteza, Francisca Pizarra, Montezumy, Atahualpy
• przedstawia następstwa odkryć geograficznych dla gospodarki Europy
• wskazuje na mapie szlaki handlowe tworzące tzw. złoty trójkąt
• posługuje się pojęciami: rewolucja cen, dualizm ekonomiczny
• wymienia etapy podboju państwa Azteków i Inków
• wyjaśnia przyczyny powstania kolonii
w Ameryce• wskazuje na mapie tereny zajęte przez Hiszpanów
i Portugalczyków• charakteryzuje wymianę handlową pomiędzy Ameryką, Europą i Afryką na szlaku tzw. złotego trójkąta
• podaje przyczyny zmniejszenia się liczby rdzennych mieszkańców Ameryki w XVI w.
• omawia funkcjonowanie europejskich kolonii
w Ameryce4. Gospodarka
w epoce kolonialnej• zmiany w gospodarce europejskiej wywołane odkryciami geograficznymi
• nowe środki płatnicze
– weksle i banknoty
• kompanie handlowe i ich rola w XVII i na początku XVIII w.
• powstanie nowych form produkcji: praca nakładcza i manufaktura
• początki gospodarki kapitalistycznej
• niewolnictwo i jego rola w gospodarce kolonialnej
• wyjaśnia, kim byli korsarze
• omawia model dualizmu
w rozwoju gospodarczym• poprawnie posługuje się terminami: kompania handlowa, praca nakładcza, manufaktura, kapitalizm
• wymienia najważniejsze zmiany gospodarcze spowodowane odkryciami geograficznymi, m.in.: rozwój handlu, zwiększenie produkcji, zmiany w rolnictwie
• tłumaczy, na czym polegała praca nakładcza
• omawia znaczenie założenia kompanii handlowych dla rozwoju wymiany towarowej między Europą a Afryką, Azją i Ameryką
• omawia zmiany, jakie zaszły w handlu w wyniku odkryć geograficznych
• charakteryzuje podział gospodarczy kontynentu europejskiego: państwa
na zachód od Łaby specjalizujące się w handlu i rzemiośle, państwa na wschód od Łaby – zdominowane przez rolnictwo• wyjaśnia przyczyny wprowadzenia pracy nakładczej
• przedstawia zmiany
w rolnictwie spowodowane wzrostem wymiany handlowej• wymienia korzyści, jakie niosło za sobą wprowadzenie do użytku weksli i banknotów
• tłumaczy znaczenie określenia, że gospodarka
\w epoce kolonialnej zaczęła mieć charakter globalny
5. Kultura odrodzenia w Europie
• idea humanizmu
i nawiązania do antyku
• wynalazek druku i jego wpływ na rozpowszechnienie się idei odrodzenia
• rola Włoch
w powstaniu i rozwoju renesansu• główne ośrodki odrodzenia w Europie
• działalność i osiągnięcia
Leonarda da Vinci
• przedstawiciele renesansu: Michał Anioł i Erazm z Rotterdamu
• zmiany w nauce
i technice
w okresie odrodzenia• wymienia najsłynniejsze postacie odrodzenia: Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Galileusza
• poprawnie posługuje się terminami: mecenas, renesans, odrodzenie, humanizm
• określa, w którym państwie narodził się renesans
• wymienia cechy charakterystyczne architektury renesansu
• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, Galileusza, Giordana Bruna, Michała Anioła, Erazma z Rotterdamu, Jana Gutenberga
• tłumaczy znaczenie wynalezienia druku dla rozwoju renesansowej nauki
• podaje przykłady dzieł artystów epoki odrodzenia
• podaje przykłady inspiracji sztuką antyczną w architekturze i dziełach renesansowych artystów
• wyjaśnia sens stwierdzenia: „Człowiekiem jestem
i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”• podaje tytuły najsłynniejszych dzieł włoskiego renesansu
• wymienia najsłynniejszych mecenasów włoskiego odrodzenia
• omawia rolę uniwersytetów w rozwoju nauki w odrodzeniu
• tłumaczy, na czym polegał mecenat
• wskazuje podobieństwa oraz różnice pomiędzy sztuką średniowiecza
i renesansu• charakteryzuje humanizm jako nowy nurt w filozofii
i kulturze6. Nowe wyznania w Europie
• Kościół na początku XVI w.
• przyczyny reformacji
• główne nurty ruchu reformacyjnego i ich twórcy
• anglikanizm – przyczyny i przebieg reformacji
w Anglii
• przebieg ruchu reformacyjnego – dysputy, prześladowania
i wojny religijne• podaje wydarzenie
i znaczenie roku 1517• określa, kim był i czym zasłynął Marcin Luter i Jan Kalwin
• prawidłowo stosuje pojęcia: odpust, protestantyzm
• omawia wydarzenia związane z latami:
1534 r.,1536 r., 1555 r.• podaje główne tezy głoszone przez Marcina Lutra i Jana Kalwina
• poprawnie posługuje się terminami: symonia, nepotyzm, reformacja, luteranizm, kalwinizm, arianie
• wymienia główne przyczyny i skutki reformacji
• prezentuje główne nurty ruchu reformacyjnego
• wskazuje na mapie państwa, w których reformacja miała największy zasięg
• przedstawia dokonania postaci: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII
• charakteryzuje wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm
• przedstawia gospodarcze skutki ruchu reformacyjnego
• wyjaśnia, kim byli arianie
• omawia organizację kościołów protestanckich
• tłumaczy znaczenie zasady „czyj kraj, tego religia”
i określa jego dalekosiężne skutki• ocenia, jaki wpływ na rozpowszechnienie idei reformacji miało wynalezienie druku
• dostrzega wpływ reformacji na umocnienie władzy państwowej w niektórych krajach protestanckich
(np. Prusy Książęce, Szwecja)7. Kontrreformacja
• postanowienia soboru trydenckiego
• cele i sposób działania jezuitów
• zmiany w Kościele katolickim
• wojna trzydziestoletnia
• podaje rok zwołania soboru trydenckiego – 1545
• wymienia podstawowe założenia kontrreformacji
• wymienia przynajmniej dwie zmiany wprowadzone
w Kościele katolickim
w wyniku soboru trydenckiego• poprawnie posługuje się terminami: inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych, jezuici, nuncjusz, kongregacja
• omawia główne zasady działalności zakonu jezuitów
• porównuje wnętrze zboru protestanckiego
z wystrojem Kościoła katolickiego• wymienia zmiany wprowadzone w Kościele katolickim w wyniku soboru trydenckiego
• przedstawia przyczyny
i skutki wojny trzydziestoletniej• opisuje sytuację
w Kościele katolickim
w XVI w.• wymienia zadania inkwizycji w walce
z reformacją• wyjaśnia, w jakim celu sporządzono indeks ksiąg zakazanych
• przedstawia postać Ignacego Loyoli
• omawia reformy wprowadzone w Kościele katolickim po soborze trydenckim
• charakteryzuje ideologiczne założenia wystroju wnętrz zboru protestanckiego i kościoła katolickiego
• ocenia rolę jezuitów
w walce z reformacją• omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny trzydziestoletniej
•zna pojęcie reforma katolicka, potrafi wyjaśnić różnicę pomiędzy pojęciami: kontrreformacja
i reforma katolickaRozdział V: Rzeczpospolita w XVI wieku
1. Początki demokracji szlacheckiej
• przywileje szlacheckie
• ekonomiczne podstawy demokracji szlacheckiej
• znaczenie konstytucji
Nihil novi
• instytucje demokracji szlacheckiej – sejm walny i sejmiki
• reformy związane
z ruchem egzekucyjnym
• prawidłowo stosuje pojęcia: magnateria i szlachta średnia, sejm walny, sejmiki, poseł, przywilej
• wyjaśnia, czym była egzekucja praw i dóbr
• wymienia trzy stany sejmujące
• poprawnie posługuje się terminami: szlachta zagrodowa, gołota, senat, instrukcje poselskie, izba poselska, marszałek, veto, hetman, ruch egzekucyjny, królewszczyzny
• omawia najważniejsze przywileje szlacheckie
• charakteryzuje różnorodność stanu szlacheckiego
• przedstawia etapy kształtowania się ustroju demokracji szlacheckiej
• poprawnie posługuje się terminami: konstytucje sejmowe, podskarbi, kanclerz, sejm walny
• przedstawia genezę stanu szlacheckiego
• wyjaśnia zasady działalności ruchu egzekucyjnego
• przedstawia funkcjonowanie sejmu walnego
• wyjaśnia, czym było wojsko kwarciane
• ocenia znaczenie przywilejów szlacheckich
• omawia pozycję gospodarczą i polityczną szlachty polskiej w XVI w.
• porównuje sytuację polityczną i majątkową średniej szlachty z pozycją gołoty
• charakteryzuje przebieg obrad sejmiku szlacheckiego
• porównuje ustrój Rzeczpospolitej XVI w. do ustrojów innych krajów europejskich
Tajemnice sprzed wieków – Jak obradowano na sejmikach i sejmach?
• znaczenie sejmików
i sejmu walnego• przebieg obrad sejmików ziemskich
• uczestnictwo przedstawicieli sejmików w roli posłów na sejmie walnym
• miejsca zwoływania sejmów
• ocenia stosunek szlachty do udziału w sejmikach ziemskich i sejmie walnym
• tłumaczy, dlaczego sejmiki odbywały się najczęściej w kościołach
• omawia sposób głosowania na posłów podczas obrad sejmiku ziemskiego
• przedstawia zastosowanie rugów poselskich
• wymienia miejsca obrad sejmu oraz uzasadnia przyczynę określonej lokalizacji
• wyjaśnia, dlaczego szlachta uważała, że ustrój Rzeczypospolitej jest doskonały
2. Rozwój gospodarczy Polski
• zasady funkcjonowania folwarku pańszczyźnianego
• życie codzienne mieszkańców polskiej wsi w XVI–XVIII w.
• rola Gdańska
w rozwoju gospodarczym Królestwa Polskiego
w XVI w.• zmiany w handlu europejskim w XVI w.
• poprawnie posługuje się terminami: folwark, pańszczyzna
• wskazuje na mapie główne ośrodki handlowe na ziemiach polskich
• określa rolę Gdańska w rozwoju handlu morskiego
• wymienia produkty eksportowane z Polski
w XV– XVII w.• podaje nazwy towarów importowanych do Polski w XV– XVII w.
• wyjaśnia znaczenie Gdańska dla wymiany towarowej między Polską a Europą Zachodnią
• omawia funkcjonowanie folwarku pańszczyźnianego
• wymienia przyczyny rozwoju folwarków pańszczyźnianych
• charakteryzuje pozycję gospodarczą Gdańska oraz jego mieszkańców
w XVI–XVII w.• ocenia wpływ rozwoju gospodarczego Polski
w XVI w. na poziom życia poszczególnych grup społecznych• omawia propozycje reform społeczno-gospodarczych Jana z Ludziska oraz arian
• porównuje drogi rozwoju Europy Wschodniej i Europy Zachodniej dostrzegając genezę współczesnych różnic w rozwoju gospodarczym Europy wschodniej i zachodniej w XVI w.
3. Czasy Zygmunta Starego
• funkcjonowanie unii polsko-litewskiej
w czasach Jagiellonów
• polityka dynastyczna
Jagiellonów
• panowanie Zygmunta
Starego
• przyczyny i znaczenie hołdu pruskiego
• wskazuje na mapie państwa, w których na przełomie XV
i XVI w. władzę sprawowali Jagiellonowie• lokalizuje na mapie kraje,
z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny za panowania Zygmunta Starego• podaje najważniejsze wydarzenia z wojny
z Moskwą i z zakonem krzyżackim• podaje wydarzenia związane z latami: 1515 r., 1525 r.
• charakteryzuje sytuację międzynarodową Polski
za panowania Zygmunta Starego• wyjaśnia przyczyny
i przebieg ostatniego konfliktu zbrojnego
z zakonem krzyżackim• wskazuje na mapie ziemie utracone w XVI w. przez Wielkie Księstwo Litewskie na rzecz Moskwy
• wyjaśnia przyczyny podpisania porozumienia jagiellońsko-
-habsburskiego
w Wiedniu• przedstawia przyczyny, przebieg i skutki konfliktu z Moskwą
• ocenia znaczenie hołdu pruskiego dla sytuacji międzynarodowej Polski
• ocenia wpływ rządów Zygmunta Starego na umocnienie międzynarodowej pozycji państwa polskiego
• dokonuje bilansu rządów Zygmunta Starego na szerokim tle sytuacji międzynarodowej
4. Rzeczpospolita Obojga Narodów
• panowanie Zygmunta
Augusta
• pierwsza wojna
o Inflanty i jej następstwa• początki polskiej floty
• unia polsko-litewska
w Lublinie• powstanie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów
• skutki unii lubelskiej
• poprawnie posługuje się terminami: unia realna i unia personalna
• wymienia postanowienia unii lubelskiej
• lokalizuje na mapie tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziemie Korony
• podaje wydarzenia związane z latami:
1563–1570, 1569, 1572• wyjaśnia przyczyny
i skutki zawarcia unii
w Lublinie• wskazuje na mapie Carstwo Rosyjskie, ziemie włączone na mocy unii lubelskiej do Korony
• wymienia przyczyny
i skutki wojny o Inflanty• określa konsekwencje zawarcia unii lubelskiej
• przedstawia stanowisko zwolenników unii realnej Polski i Litwy
• podaje argumenty przeciwników zawarcia unii polsko-litewskiej
• charakteryzuje ustrój, podział administracyjny, obszar oraz zróżnicowanie narodowościowe i religijne Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• ocenia panowanie Zygmunta Augusta
5. Kultura polskiego odrodzenia
• wpływ sytuacji gospodarczej
na rozwój polskiej kultury i sztuki
w XVI w.• oddziaływanie włoskiego renesansu na rozwój odrodzenia na terenach Rzeczypospolitej
• najwybitniejsze polskie dzieła renesansowe
• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Mikołaja Kopernika
• podaje główne cechy kultury polskiego odrodzenia
• przedstawia dokonania postaci: Macieja
z Miechowa, Marcina Kromera, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Szymona Szymonowica, Andrzeja Frycza Modrzewskiego• uzasadnia, dlaczego
XVI w. w Polsce nazywa się złotym wiekiem• wskazuje wpływy włoskiego renesansu
na kulturę polską• wymienia przykładowe dzieła sztuki renesansowej w Polsce oraz w swoim regionie
• wymienia przedstawicieli polskiego renesansu i omawia ich największe osiągnięcia
• omawia cechy architektury renesansu na przykładzie zabytków
w Polsce• charakteryzuje literaturę polskiego odrodzenia i jej znaczenie dla rozwoju języka polskiego
• omawia rozwój szkolnictwa w czasach odrodzenia
• wyjaśnia, w jaki sposób działalność królowej Bony przyczyniła się do rozwoju polskiej gospodarki
i kultury• tłumaczy znaczenie ogłoszenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika i porównuje ją
z systemem geocentrycznym• wskazuje renesansowe elementy krakowskiego Wawelu
• wymienia kolekcję arrasów Zygmunta Augusta jako przykład sztuki renesansowej
Tajemnice sprzed wieków – Gdzie pochowano Mikołaja Kopernika?
• badania historyków
i archeologów• odkrycie krypty
w katedrze
we Fromborku w 2005 r.• znalezienie miejsca pochówku Mikołaja Kopernika
• wymienia hipotezy dotyczące miejsca pochówku Mikołaja Kopernika
• tłumaczy, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcy interesowali się poszukiwaniami grobu Mikołaja Kopernika
• wyjaśnia udział bibliologów
w potwierdzeniu tożsamości Mikołaja Kopernika• omawia zasady współpracy historyków, archeologów, kryminologów
i genetyków podczas poszukiwań grobu Mikołaja Kopernika6. Kraj wielu wyznań
• wieloreligijna tradycja państwa Jagiellonów
• rozwój protestantyzmu
w Rzeczypospolitej Obojga Narodów• szkolnictwo protestanckie
w Polsce• bracia polscy i zasady ich wiary
• realizacja uchwał soboru trydenckiego
w Rzeczypospolitej
• działalność Piotra Skargi
• unia brzeska i jej skutki
• konfederacja warszawska i jej znaczenie
• terytorialne rozmieszczenie grup wyznaniowych w Rzeczypospolitej
• poprawnie posługuje się terminami: bracia polscy, konfederacja, grekokatolicy
• wyjaśnia, kim byli arianie
• wymienia wydarzenia związane z latami: 1570 r., 1573 r.,
• przedstawia dokonania postaci: Jana Łaskiego, Faustyna Socyna, Piotra Skargi, Stanisława Hozjusza
• wskazuje tereny zamieszkałe przez katolików, prawosławnych, luteran, kalwinistów i arian
• wymienia wydarzenia związane z latami:
1596 r., 1602 r.• charakteryzuje rozwój kontrreformacji w Polsce
• przedstawia postanowienia ugody sandomierskiej i konfederacji warszawskiej
• ocenia znaczenie konfederacji warszawskiej dla sytuacji protestantów w Rzeczypospolitej
• tłumaczy, w jaki sposób reformacja wpłynęła na rozwój kultury polskiej
• omawia wkład arian w rozwój nauki i szkolnictwa
• porównuje przebieg reformacji i kontrreformacji w Europie Zachodniej z działalnością tych ruchów na ziemiach polskich
• wyjaśnia, dlaczego poglądy braci polskich zostały uznane za zbyt radykalne i były zwalczane przez przedstawicieli innych wyznań
7. Pierwsi królowie elekcyjni
• przebieg i skutki pierwszego bezkrólewia
• elekcja i ucieczka Henryka Walezego
• okoliczności wyboru
na króla Stefana Batorego
• wojna o Inflanty
• wymienia wydarzenia związane z latami: 1572 r., 1573 r.
• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja, interreks, sejm elekcyjny, sejm koronacyjny, artykuły henrykowskie
• podaje wydarzenia związane z latami:1575 r., 1577 r., 1582 r.
• poprawnie posługuje się terminami: sejm konwokacyjny piechota wybraniecka, pacta conventa
• przedstawia dokonania postaci: Jakuba Uchańskiego, Henryka Walezego, Anny Jagiellonki, Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego
• wskazuje na mapie: Inflanty, Połock, Psków, Smoleńsk
• omawia okoliczności pierwszych wolnych elekcji
• wymienia pierwszych królów elekcyjnych i charakteryzuje ich panowanie
• omawia główne założenia artykułów henrykowskich oraz dokumentu pacta conventa
• przedstawia znaczenie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta
• ocenia rolę Jana Zamoyskiego w elekcji Stefana Batorego na króla Polski
• określa wpływ pierwszych wolnych elekcji na ukształtowanie ustroju Rzeczypospolitej
• charakteryzuje przebieg
i skutki wojny polsko-moskiewskiej o Inflanty• ocenia panowanie Stefana Batorego
Rozdział VI: Wiek wojen
1. Angielska monarchia parlamentarna
• rządy Tudorów w Anglii
• przyczyny konfliktu między angielskim królem a parlamentem
• przebieg i skutki wojny domowej w Anglii
• rola Olivera Cromwella
w polityce republiki angielskiej• podbój Irlandii, uzależnienie Szkocji
i powstanie Wielkiej Brytanii• poprawnie posługuje się terminami: gentry, purytanie, rojaliści, restauracja monarchii
• podaje co najmniej jedną przyczynę wojny domowej
w Anglii• rozumie pojęcie monarchii parlamentarnej
• wymienia wydarzenia związane z latami:
1649 r., 1660 r., 1679 r.• przedstawia dokonania postaci: Henryka VIII, Elżbiety I, Karola I, Olivera Cromwella, Karola II Stuarta, Wilhelma Orańskiego
• charakteryzuje ustrój monarchii parlamentarnej
• podaje rok uchwalenia Aktu Nawigacyjnego – 1651
• podaje przyczyny konfliktu króla Karola I
z parlamentem• wymienia przedstawicieli zasiadających w angielskiej Izbie Gmin oraz w Izbie Lordów
• omawia przyczyny wojny domowej w Anglii
• ocenia dokonania Olivera Cromwella dla ukształtowania się monarchii parlamentarnej
w Anglii• wyjaśnia, kim byli ojcowie pielgrzymi i podaje, jakie święto upamiętnia ich przybycie do Ameryki
• określa skutki uchwalenia Aktu nawigacyjnego
• przedstawia kolejne etapy kształtowania się angielskiej monarchii parlamentarnej
2. Monarchia absolutna we Francji
• wojna trzydziestoletnia
• rola kardynała Richelieu
w kształtowaniu monarchii absolutnej
we Francji• ustrój monarchii absolutnej
na przykładzie państwapod panowaniem
Ludwika XIV
• merkantylizm i jego znaczenie dla gospodarki Francji
• wpływ władzy absolutnej na rozwój nauki, kultury
i architektury• poprawnie posługuje się terminami: monarchia absolutna, merkantylizm
• definiuje pojęcie monarchii absolutnej
• wymienia co najmniej jedną cechę gospodarki merkantylistycznej
• przedstawia dokonania co najmniej trzech z wymieniowych postaci: Ludwika XIV, Armanda Richelieu, Jeana Baptiste’a Colberta, Moliera, Pierre’a Corneille’a, Jeana Baptiste’a Racine’a
• omawia rządy absolutne na przykładzie panowania Ludwika XIV
• podaje przykładowe osiągnięcia kultury
i sztuki francuskiej
XVII w.• wymienia działania kardynała Richelieu, które doprowadziły do stworzenia we Francji monarchii absolutnej
• określa stosunek Ludwika XIV
do innowierców• wyjaśnia, jaką rolę
w walce z opozycją wobec rządów króla pełniła Bastylia• podaje zasady funkcjonowania merkantylizmu
• omawia rozwój gospodarczy we Francji
• porównuje monarchię absolutną z monarchią parlamentarną
• charakteryzuje rozwój kultury i sztuki za panowania Ludwika XIV
3. Początki rządów Wazów
• panowanie Zygmunta III Wazy
• polityka wewnętrzna
i zagraniczna• wojny polsko-
-szwedzkiew pierwszej połowie XVII w.
• rola husarii w wojnach
w XVII w.• poprawnie posługuje się terminami: rokosz, husaria
• podaje co najmniej jedną przyczynę konfliktu Zygmunta III ze szlachtą
• wymienia przynajmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojen polsko-
-szwedzkich• podaje wydarzenia związane z datą: 1605 r., 1627 r., 1629 r.
• przedstawia dokonania postaci: Zygmunta III Wazy, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Koniecpolskiego
• wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się walki w czasie wojen polsko-szwedzkich
• omawia okoliczności wyboru Zygmunta III Wazy na króla Polski
• wskazuje pokrewieństwo Zygmunta III Wazy
z Jagiellonami• wymienia przyczyny
i skutki wojen polsko-
-szwedzkich• ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Zygmunta III Wazy
• przedstawia sytuację innowierców oraz wpływy jezuitów w państwie rządzonym przez Zygmunta III Wazę
• opisuje uzbrojenie husarii
4. Konflikt z Rosją
i Turcją• walki o tron w Rosji
• wojna z Rosją
• sytuacja na Zaporożu
i Kozaczyźnie• wojny z Turcją
• wymienia co najmniej po jednej przyczynie wojen prowadzonych w pierwszej połowie XVII w. z Rosją
i Turcją• poprawnie posługuje się terminami: dymitriady, Kozacy, kozaczyzna
• wyjaśnia wydarzenia związane z latami: 1610 r., 1620 r.
• poprawnie posługuje się terminami: Dzikie Pola, porohy, Zaporoże, ataman, sicz
• wyjaśnia wydarzenia związane z latami: 1612 r, 1634 r.
• przedstawia dokonania postaci: Borysa
Godunowa, Wasyla Szujskiego, Stanisława
Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza
• omawia sytuację Kozaków zamieszkujących
Zaporoże
• wskazuje na mapie Smoleńsk, Moskwę, Zaporoże
• opisuje przebieg i skutki walk o tron moskiewski
w XVII w.• omawia przyczyny oraz przebieg wojen z Turcją
w pierwszej połowie
XVII w.• wymienia korzyści
i zagrożenia wynikające
z powstania kozaczyzny• charakteryzuje rolę hetmanów Stanisława
Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza
w bitwach pod Kłuszynem, Cecorą i Chocimiem
• przedstawia sytuację militarną Rzeczypospolitej
w pierwszej połowie
XVII w.5. Powstanie kozackie
• pozycja Kozaków
w Rzeczypospolitej
• powstanie Chmielnickiego
• interwencja rosyjska
na Ukrainie• skutki wojny domowej
na Ukrainie• wymienia co najmniej jedną przyczynę powstania kozackiego
• wskazuje na mapie zasięg powstania Chmielnickiego
• wie, kim był i czym zasłynął Bohdan Chmielnicki
• wymienia wydarzenia związane z latami:
1648 r., 1651 r., 1667 r., 1686 r.• przedstawia dokonania postaci: Władysława IV, Jana Kazimierza, Bohdana Chmielnickiego, Tuhaj-beja, Jeremiego Wiśniowieckiego
• omawia pozycję społeczną i polityczną Kozaków w Rzeczypospolitej
• przedstawia skutki powstania Chmielnickiego
• wymienia wydarzenia związane z latami:
1654 r.,1658 r.• charakteryzuje sytuację Kozaków na Ukrainie
• podaje przyczyny, przebieg i skutki wybuchu powstań kozackich
na Ukrainie• wymienia postanowienia rozejmu zawartego w Hadziaczu
• wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Rosji na mocy pokoju wieczystego z 1686 r.
• omawia rolę Tatarów
w wojnie Kozaków
z wojskiem polskim• przedstawia zróżnicowanie religijne
i działalność jezuitów
na Ukrainie• porównuje uzbrojenie wojska zaporoskiego
z wyposażeniem husarii6. Potop szwedzki
• przyczyny i przebieg potopu szwedzkiego
• przyczyny zwycięstw
Szwedów
• wojna partyzancka
• śluby lwowskie Jana
Kazimierza
• uniezależnienie Prus
• pokój w Oliwie
• podaje wydarzenia związane z latami: 1655 r., 1656 r., 1660 r.
• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew potopu szwedzkiego
• przedstawia dokonania postaci: Karola Gustawa, Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego, Jerzego Rakoczego
• wymienia przyczyny
i skutki najazdu Szwedów na Polskę• przedstawia okoliczności najazdu Szwedów
na Polskę• omawia kolejne etapy potopu szwedzkiego
• wyjaśnia znaczenie podpisania traktatów welawsko-bydgoskich
• określa znaczenie ataku Szwedów na klasztor jasnogórski dla przebiegu wojny polsko-szwedzkiej
• ocenia postawę króla Jana Kazimierza podczas konfliktu polsko-
-szwedzkiego7. Kryzys Rzeczypospolitej
• konflikt polsko-turecki
w drugiej połowie
XVII w.• wojna domowa
w Rzeczypospolitej
• panowanie Jana III Sobieskiego
• odsiecz wiedeńska
• kryzys ustroju
Rzeczypospolitej
• wygnanie arian
• podaje wydarzenia związane z latami: 1673 r., 1683 r., 1699 r.
• poprawnie posługuje się terminami: abdykować, Święta Liga, liberum veto
• przedstawia dokonania postaci: Jerzego Lubomirskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego, Marii Kazimiery, Władysława Sicińskiego
• lokalizuje na mapie miejsca bitew w czasie wojen Polski z Turcją
• wskazuje przyczyny wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w.
• omawia znaczenie bitwy pod Wiedniem z 1683 r.
• charakteryzuje politykę dynastyczną Jana Kazimierza i wskazuje przyczyny jego abdykacji
• omawia przebieg bitwy pod Chocimiem w 1673 r.
• przedstawia przyczyny, przebieg i skutki odsieczy wiedeńskiej
• opisuje okoliczności elekcji Jana III Sobieskiego
• wyjaśnia, na czym polegał kryzys Rzeczypospolitej
w drugiej połowie XVII w.• ocenia znaczenie zastosowania liberum veto w celu zerwania sejmu
Tajemnice sprzed wieków – Kto zwyciężył pod Wiedniem?
• spory historyków dotyczące odsieczy wiedeńskiej
• przygotowania do wyprawy wojska polskiego
pod Wiedeń
• przebieg bitwy z armią turecką
• Jan III Sobieski zwycięzcą pod Wiedniem
• echa sukcesu wojsk Jana III Sobieskiego
w Europie• wymienia dowódców biorących udział w bitwie
z Turkami• wyjaśnia przyczyny niezadowolenia cesarza Austrii z triumfu Jana III Sobieskiego
• omawia przygotowania armii polskiej do wyprawy pod Wiedeń
8. Kultura baroku
i sarmatyzmu• idee kultury barokowej
• wzorce architektury epoki baroku – kościół
Il Gesúi pałac w Wersalu
• wybitni twórcy literatury baroku
• dzieła sztuki barokowej
w Polsce• porównanie kultury
i sztuki barokowej
w Polsce
do kultury i sztuki barokowej na zachodzie Europy• sarmatyzm
• poprawnie posługuje się terminami: barok, makaronizmy, portret trumienny, sarmatyzm
• omawia cechy charakterystyczne dla architektury epoki baroku
• przedstawia dokonania co najmniej pięciu
z wymienionych postaci: Jana Sebastiana Bacha, Jerzego Fryderyka Haendla, Antonia Vivaldiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Chryzostoma Paska, Wespazjana Kochanowskiego, Wacława Potockiego• wskazuje kościół Il Gesú i Wersal jako wzorcowe budowle w stylu barokowym
• omawia cechy charakterystyczne sztuki barokowej w Polsce (z uwzględnieniem swojego regionu)
• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby barokowej
• omawia tematykę dominującą w malarstwie
i rzeźbie epoki baroku• charakteryzuje polską literaturę barokową
• wskazuje związek sztuki barokowej z kontrreformacją
• przedstawia cechy charakterystyczne kultury sarmackiej
• opisuje typowy strój polskiej szlachty z XVII w.
gimnazjum do programu nauczania „Śladami przeszłości”
Temat lekcji
Zagadnienia, materiał nauczania
Wymagania na poszczególne oceny
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
celujący
Rozdział I: Europa i Polska w czasach oświecenia
1. Oświecenie
w Europie• odkrycia naukowe epoki oświecenia
• główne idee oświeceniowe
• powstanie wolnomularstwa
• sztuka XVIII w.
- poprawnie posługuje się terminami: oświecenie, racjonalizm
- właściwie określa ramy czasowe oświecenia
- wymienia najwybitniejszych przedstawicieli epoki: Newtona, Woltera
- wyjaśnia zastosowanie maszyny parowej
• poprawnie posługuje się terminami: oświecenie, empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm, klasycyzm, encyklopedyści
• przedstawia dokonania postaci: Izaaka Newtona, Karola Monteskiusza, Woltera, Jamesa Watta
• charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy sformułowaną przez Monteskiusza
• omawia hasła równości społecznej głoszone przez Jeana-Jacques’a Rousseau
• wymienia idee oświecenia i rozpoznaje ich wpływ na naukę, literaturę, filozofię, architekturę i sztukę
• przedstawia dokonania postaci: Karola Linneusza, Benjamina Franklina, Denisa Diderota
• omawia znaczenie odkryć epoki oświecenia
• wymienia najważniejsze wynalazki XVIII w.
• przedstawia dokonania postaci: Edmunda Cartwrighta, Johna Kaya, Denisa Diderota
• porównuje klasycyzm
z innymi kierunkami artystycznymi• charakteryzuje styl rokoko
• wskazuje wpływ epoki oświecenia na kształtowanie się modeli ustrojowych XIX w.
• omawia rolę masonerii
2. Nowe potęgi europejskie
• przemiany w Rosji pod koniec XVII w.
i w XVIII w.• rozwój Prus
w XVIII w.• reformy w monarchii austriackiej w XVIII w.
• podaje rok ogłoszenia Prus królestwem –1701 r.
• poprawnie posługuje się terminem absolutyzm oświecony
• wskazuje na mapie Rosję, Prusy i Austrię
• poprawnie posługuje się terminami: junkrzy, wojna północna
• wymienia najważniejsze reformy przeprowadzone
w Rosji, Prusach i Austrii• omawia przyczyny i skutki reform przeprowadzonych
w Rosji, Prusach i Austrii• ocenia znaczenie przeprowadzonych reform dla układu sił w Europie XVIII w.
• podaje lata wydarzeń: 1689 r. – początek samodzielnych rządów Piotra I, 1756–1763 – wojna siedmioletnia
• charakteryzuje rozwój terytorialny Rosji, Prus i monarchii austriackiej
• porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii
• analizuje wpływ ideologii oświecenia na powstanie państw absolutyzmu oświeconego
3. Rzeczpospolita za panowania Wettinów
• polsko-saska unia personalna
• wojna północna i jej skutki
• rządy Augusta III
• skutki unii
polsko-saskiej• poprawnie posługuje się terminami: wojna północna, Sejm Niemy
• podaje lata wydarzeń:
1697 r. – koronacja Augusta II Mocnego, 1763 r. – śmierć Augusta III Sasa• przedstawia dokonania Stanisława Leszczyńskiego
• podaje lata wydarzeń:
1699 r. – pokój
w Karłowicach, 1717 r. – Sejm Niemy• przedstawia dokonania postaci: Augusta II Mocnego, Augusta III Sasa
• charakteryzuje skutki wojny północnej dla Polski
• wskazuje na mapie zasięg terytorialny Rzeczypospolitej za panowania Sasów
• wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.
• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja warszawska, konfederacja sandomierska, Order Orła Białego
• podaje lata wydarzeń:
1704–1709 i 1733–1736 – panowanie Stanisława Leszczyńskiego, 1709 r. – bitwa pod Połtawą, 1721 r. – pokój w Nystad, 1736 r. – sejm pacyfikacyjny• wyjaśnia okoliczności elekcji Augusta II Mocnego
• opisuje przebieg wojny północnej
• wymienia przyczyny
i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich• analizuje politykę wewnętrzną
i zewnętrzną Wettinów• szczegółowo omawia znaczenie oraz skutki wojny północnej
• przy pomocy mapy wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej
w XVIII w. na tle sytuacji międzynarodowej• analizuje politykę wewnętrzną
i zewnętrzną Wettinów• dokonuje samodzielnej oceny znaczenia
i następstw rządów Wettinów
w Rzeczypospolitej• charakteryzuje przyczyny wzrostu nietolerancji religijnej w Polsce
4. Ostatni król elekcyjny
• elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
• początek rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego
• konfederacja barska
• pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej
• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja barska, sejm rozbiorowy
• podaje rok pierwszego rozbioru Polski – 1772 r.
• wymienia przyczyny
i skutki pierwszego rozbioru• poprawnie posługuje się terminami: Familia, Rada Nieustająca
• podaje rok koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego – 1764 r.
• omawia okoliczności elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego
• przedstawia rolę postaci: Tadeusza Rejtana, Mikołaja Repnina
• wskazuje na mapie zmiany terytorialne po pierwszym rozbiorze Polski
• wymienia przyczyny
i skutki pierwszego rozbioru• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja słucka, toruńska, radomska, prawa kardynalne, ryngraf, innowierca
• podaje rok zawiązania konfederacji barskiej – 1768 r.
• omawia reformy sejmu konwokacyjnego
• przedstawia rolę postaci: Maurycego Beniowskiego, Kajetana Sołtyka, Józefa Andrzeja Załuskiego, Wacława Rzewuskiego, Józefa Pułaskiego, Michała Krasińskiego oraz ocenia ich wpływ na dzieje Polski
• samodzielnie ocenia działalność króla
w latach 1764–17725. Tajemnice sprzed wieków –
Co przedstawia „Kołacz królewski”?• reakcje mieszkańców Europy wobec rozbioru Rzeczypospolitej
• rycina „Kołacz królewski”
• kopie i interpretacje rysunku przedstawiającego rozbiór Polski
• charakteryzuje stanowisko państw europejskich wobec pierwszego rozbioru Polski
• wyjaśnia, dlaczego pierwszy rozbiór Polski naruszył równowagę sił w Europie
• opisuje rycinę Noela Le Mire’a „Kołacz królewski” i Johannesa Nilsona „Położenie Królestwa Polskiego
w roku 1773”• tłumaczy genezę porównania pierwszego rozbioru Polski do królewskiego ciasta
• określa cel powstawania kolejnych, naśladowczych wersji „Kołacza królewskiego”
• wyjaśnia propagandową rolę rycin oraz działania państw zaborczych, mające na celu zafałszowanie prawdy historycznej
6. Oświecenie
w Rzeczypospolitej• ożywienie gospodarcze
i kulturalne• początki oświecenia • rozwój szkolnictwa
• literatura i sztuka
• poprawnie posługuje się terminami: Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej
• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Staszica, Hugona Kołłątaja
• poprawnie posługuje się terminami: Collegium Nobilium, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, oświecenie stanisławowskie
• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Konarskiego, Stanisława Leszczyńskiego, Ignacego Krasickiego, Bernarda Bellotta zwanego Canalettem, Dominika Merliniego
• podaje lata wydarzeń:
1765 r. – utworzenie Szkoły Rycerskiej, 1773 r. – powołanie Komisji Edukacji Narodowej• charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego
i Stanisława Leszczyńskiego• dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce
i kulturze czasów saskich• podaje lata wydarzeń:
1740 r. – utworzenie Collegium Nobilium,
1747 r. – otwarcie Biblioteki Załuskich• poprawnie posługuje się terminami: Biblioteka Załuskich, Operalnia
• ocenia wkład Stanisława Augusta w rozwój polskiego oświecenia
• przedstawia dokonania postaci: Antoniego Tyzenhausa, Andrzeja Zamoyskiego, Adama Naruszewicza, Wojciecha Bogusławskiego, Franciszka Zabłockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Marcella Bacciarellego
• omawia reformy
w szkolnictwie
w Rzeczypospolitej
w XVIII w.• w oparciu o mapę szeroko charakteryzuje
i porównuje rozwój oświaty i gospodarki na ziemiach polskich• wymienia przykłady sztuki klasycyzmu
z uwzględnieniem własnego regionu7. Tajemnice sprzed wieków – Jaką Warszawę namalował Canaletto?
• początki kariery
Bernarda Bellotta oraz jego działalność
w Warszawie• burzliwe losy dzieł Canaletta
• charakteryzuje postać Bernarda Belotta
• omawia znaczenie dzieł Canaletta dla kultury polskiej
• ocenia wpływ włoskiego malarza na rozwój polskiego oświecenia
• przedstawia losy obrazów Canaletta
w czasach powstań narodowych i II wojny światowej• wyjaśnia rolę dzieł Canaletta w procesie odbudowy Warszawy po II wojnie światowej
Rozdział II: Czas wielkich zmian
1. Powstanie Stanów Zjednoczonych
• Anglicy w Ameryce Północnej
• przyczyny konfliktu
• wojna o niepodległość • Polacy w walce
o niepodległość USA• budowa nowego państwa – Stanów Zjednoczonych Ameryki
• podaje daty wydarzeń:
4 lipca 1776 r. – ogłoszenie niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki,
17 września 1787 r. – uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych• poprawnie posługuje się terminami: ustawa stemplowa, „bostońskie picie herbaty”
• wymienia przytoczone
w Deklaracji niepodległości niezbywalne prawa przysługujące wszystkim obywatelom• ocenia wkład Polaków
w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych• poprawnie posługuje się terminami: ustawa stemplowa, „bostońskie picie herbaty”, Kongres Kontynentalny, stany
• przedstawia dokonania postaci: Jerzego Waszyngtona, Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego
• uzasadnia oświeceniowy charakter Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych
• omawia przyczyny i skutki wojny o niepodległość USA
• uzasadnia oświeceniowy charakter Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych
• wyjaśnia zasady funkcjonowania federacji
• podaje lata wydarzeń: 1777 r. – bitwa pod Saratogą, 1781 r. – bitwa pod Yorktown, 1783 r. – zawarcie pokoju w Paryżu
• przedstawia dokonania postaci: Thomasa Jeffersona, Benjamina Franklina i Johna Adamsa
• analizuje sytuację kolonii angielskich
w Ameryce Północnej w XVIII w.• charakteryzuje przebieg wojny o niepodległość USA
• ocenia zasługi Jerzego Waszyngtona dla uzyskania niepodległości Stanów Zjednoczonych
• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny
o niepodległość USA• omawia konsekwencje powstania Stanów Zjednoczonych dla sytuacji międzynarodowej
2. Tajemnice sprzed wieków – Jak rozpoczęła się rewolucja amerykańska?
• zatopienie ładunku herbaty w Bostonie
• restrykcje brytyjskie
• przyczyny wojny
o niepodległość• symbolika flagi USA
• opisuje wydarzenia związane z zatopieniem ładunku herbaty w Bostonie
• wyjaśnia symboliczne znaczenie „bostońskiego picia herbaty” dla rozpoczęcia wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych
• wymienia przyczyny wojny o niepodległość USA
• charakteryzuje politykę Wielkiej Brytanii stosowaną wobec kolonii
• określa znaczenie symboliki flagi amerykańskiej
3. Rewolucja francuska
• przyczyny kryzysu
we Francji w XVIII w.• społeczeństwo francuskie
• wybuch rewolucji
• reformy Konstytuanty • Deklaracja praw człowieka i obywatela
i jej idee• podaje lata wydarzeń:
1789 r. – wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej,
1791 r. – uchwalenie konstytucji francuskiej• wymienia główne przyczyny rewolucji
• opisuje najważniejsze zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte
w Deklaracji praw człowieka
i obywatela• poprawnie posługuje się terminami: Zgromadzenie Narodowe, Stany Generalne, Zgromadzenie Konstytucyjne, Konstytuanta, Deklaracja praw człowieka
i obywatela, monarchia konstytucyjna• charakteryzuje problemy społeczne Francji przed wybuchem rewolucji francuskiej
• wymienia główne przyczyny rewolucji
• opisuje najważniejsze zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte
w Deklaracji praw człowieka i obywatela• podaje daty wydarzeń:
14 lipca 1789 r. – zdobycie Bastylii, 21 stycznia 1793 r. – egzekucja Ludwika XVI• wymienia reformy przeprowadzone przez Konstytuantę
• ocenia postawę króla Ludwika XVI
• szeroko omawia wpływ idei oświecenia na treść Deklaracji praw człowieka
i obywatela• porównuje treść Deklaracji praw człowieka i obywatela z Deklaracją niepodległości Stanów Zjednoczonych
3. Republika francuska
• obalenie monarchii
• Konwent Narodowy
• ogłoszenie Francji republiką
• terror rewolucyjny
• przewrót thermidoriański
• poprawnie posługuje się terminami: żyrondyści, jakobini, gilotyna
• poprawnie posługuje się terminami: Konwent Narodowy, Trybunał Rewolucyjny, dyrektoriat
• wymienia i ocenia skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej
• wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej
• podaje daty wydarzeń:
20 września 1792 r. – bitwa pod Valmy, 27 lipca 1794 r.
(9 thermidora roku II) – przewrót thermidoriański• poprawnie posługuje się terminami: rojaliści, przewrót thermidoriański
• przedstawia dokonania postaci: Jeana-Paula Marata, Georges’a Dantona, Jacques’a Pierre’a Brissota
• charakteryzuje ugrupowania polityczne Konwentu Narodowego
• omawia etapy rewolucji francuskiej
• wskazuje na mapie tereny przyłączone do Francji
w okresie republiki oraz obszary objęte działaniami kontrrewolucyjnymi• ocenia wpływ rewolucji francuskiej na dzieje Europy
4. Sejm Wielki
• początek obrad Sejmu Wielkiego
• stronnictwa Sejmu Czteroletniego
• reformy Sejmu Wielkiego
• wojna w obronie Konstytucji 3 maja
• drugi rozbiór Polski
• poprawnie posługuje się terminami: Sejm Wielki, konfederacja targowicka, drugi rozbiór Polski
• podaje lata wydarzeń: 1791 r. – uchwalenie Konstytucji 3 maja, 1793 r. – drugi rozbiór Polski
• wymienia reformy Sejmu Wielkiego
• omawia postanowienia Konstytucji 3 maja
• poprawnie posługuje się terminami: ustawa
o sejmikach, ustawa
o miastach królewskich• podaje lata wydarzeń: 1788–1792 – obrady Sejmu Wielkiego
• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Małachowskiego, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Hugona Kołłątaja
• wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa
• wskazuje na mapie zmiany terytorialne po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej
• przedstawia dokonania postaci: Jana Dekerta, księcia Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki
• charakteryzuje stronnictwa Sejmu Wielkiego
• określa przyczyny i skutki wojny z Rosją z 1792 r.
• ocenia znaczenie reform Sejmu Czteroletniego
• wymienia najważniejsze bitwy wojny w obronie Konstytucji 3 maja: pod Dubienką i Zieleńcami
• wskazuje na mapie Targowicę, Zieleńce
i Dubienkę• omawia rolę tradycji związanej z Orderem Virtuti Militari
• wskazuje elementy ideologii oświecenia, które znalazły swoje odbicie w Konstytucji
3 maja5. Upadek Rzeczypospolitej
• wybuch powstania kościuszkowskiego
• pierwsze sukcesy powstańców
• Uniwersał połaniecki
• upadek powstania kościuszkowskiego
• trzeci rozbiór Polski
• podaje daty wydarzeń:
24 marca 1794 r. – wybuch powstania kościuszkowskiego, 1795 r. – trzeci rozbiór Rzeczypospolitej• poprawnie posługuje się terminami: naczelnik, insurekcja,
• wymienia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego
• poprawnie posługuje się terminem Uniwersał połaniecki
• przedstawia dokonania postaci: Tadeusza Kościuszki, Jana Kilińskiego
i Jakuba Jasińskiego• wskazuje na mapie zmiany terytorialne po trzecim rozbiorze
• rozróżnia wewnętrzne
i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej• przedstawia przebieg powstania kościuszkowskiego
• wymienia przyczyny klęski insurekcji kościuszkowskiej
• wyjaśnia rolę wydania przez Tadeusza Kościuszkę Uniwersału połanieckiego
• omawia wpływ bitew pod Racławicami, Szczekocinami
i Maciejowicami dla przebiegu powstania kościuszkowskiego• ocenia znaczenie wewnętrznych
i zewnętrznych przyczyn upadku Rzeczypospolitej6. Pierwsze konstytucje
• znaczenie terminu konstytucja
• konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej
• Konstytucja 3 maja
• konstytucja francuska
• podaje daty wydarzeń: 1787 r. – uchwalenie konstytucji USA, 1791 r. – Konstytucja 3 maja,
3 września 1791 r. – konstytucja francuska• poprawnie posługuje się terminami: konstytucja, ustawa zasadnicza, monarchia konstytucyjna
• omawia postanowienia Konstytucji 3 maja
• przedstawia dokonania postaci: Karola Ludwika Monteskiusza, Benjamina Franklina
• wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych
• wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy
• określa prawa, które gwarantowała obywatelom konstytucja francuska
• wymienia Hugona Kołłątaja
i Scypiona Piatollego jako głównych autorów tekstu Konstytucji 3 maja• uzasadnia oświeceniowy charakter konstytucji amerykańskiej, francuskiej
i Konstytucji 3 maja• ocenia znaczenie Konstytucji 3 maja dla dziejów Polski
Rozdział III: Europa od Napoleona do Wiosny Ludów
1. Od konsulatu do cesarstwa
• przejęcie władzy przez Napoleona
• system napoleoński
• ekspansja napoleońskiej Francji
• armia napoleońska
• wojna z Rosją
• poprawnie posługuje się terminami: zamach stanu, konsulat, Kodeks Napoleona, konkordat
• przedstawia dokonania Napoleona Bonapartego
• poprawnie posługuje się terminami: pierwszy konsul, departament, blokada kontynentalna, hegemonia, Związek Reński
• podaje lata wydarzeń:
1799 r. – zamach
18 brumaire’a,
1804 r. – koronacja cesarska Napoleona Bonapartego, 1805 r. – bitwa pod Austerlitz, 1812 r. – wyprawa na Moskwę, 1813 r. – bitwa pod Lipskiem• opisuje zmiany w Europie
w okresie napoleońskim
w zakresie stosunków społeczno-gospodarczych
i politycznych• podaje lata wydarzeń:
1806 r. – bitwy pod Jeną
i Auerstedt, 1807 r. – bitwy pod Iławą Pruską
i Frydlandem• opisuje przebieg wojen napoleońskich do 1813 r.
• wymienia skutki wyprawy Wielkiej Armii na Rosję
• wskazuje na mapie trasę wyprawy Napoleona na Moskwę
• omawia zmiany, jakie zostały wprowadzone na mocy Kodeksu Napoleona
• lokalizuje na mapie terytoria przyłączone do Francji przed 1812 r.
• charakteryzuje sytuację międzynarodową Francji w epoce napoleońskiej
• ocenia znaczenie epoki napoleońskiej
w dziejach Europy2. Legiony
i Księstwo Warszawskie• Polacy na emigracji
• Legiony Polskie we Włoszech
• utworzenie Księstwa Warszawskiego i jego ustrój
• edukacja i gospodarka w Księstwie Warszawskim
• wojna z Austrią
• upadek Księstwa Warszawskiego
• wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego
• wskazuje na mapie Księstwo Warszawskie, Raszyn
• podaje lata wydarzeń:
1797 r. – powstanie Legionów Polskich we Włoszech,
1807 r. – utworzenie Księstwa Warszawskiego, 1815 r. – likwidacja Księstwa Warszawskiego• przedstawia dokonania postaci: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego, księcia Józefa Poniatowskiego
• opisuje ustrój i terytorium Księstwa Warszawskiego
• ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona
• poprawnie posługuje się terminami: Legia Naddunajska, dekret grudniowy
• przedstawia dokonania postaci: Fryderyka Augusta I, Karola Kniaziewicza
• omawia udział Polaków w bitwach na Półwyspie Iberyjskim
• opisuje uzbrojenie armii Księstwa Warszawskiego
• samodzielnie
i szeroko ocenia oraz uzasadnia znaczenie epoki napoleońskiej dla Polaków3. Kongres wiedeński
• zwołanie kongresu
w Wiedniu• sto dni Napoleona
• postanowienia kongresu wiedeńskiego • zmiany terytorialne
w Europie wynikające z obrad kongresu
w Wiedniu• zasady restauracji, legitymizmu
i równowagi• podaje lata wydarzeń:
1814 r. – zwołanie kongresu w Wiedniu, 1815 r. – bitwa pod Waterloo• poprawnie posługuje się terminami: restauracja, równowaga europejska, legitymizm
• wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie
i Rzeczpospolitą Krakowską• poprawnie posługuje się terminami: „tańczący kongres”, Związek Niemiecki
• przedstawia zasady
i postanowienia kongresu wiedeńskiego• wymienia decyzje kongresu w sprawie polskiej
• podaje rok śmierci Napoleona Bonapartego – 1821 r.
• poprawnie posługuje się terminami: 100 dni Napoleona, system Metternicha
• przedstawia dokonania postaci: Aleksandra I, Fryderyka Wilhelma III, Roberta Stewarta Castlereagha, Klemensa von Metternicha, Charlesa Talleyranda
• wskazuje na mapie Europy zmiany terytorialne wprowadzone w 1815 r.
• ocenia, jakie konsekwencje dla Europy przyniosły postanowienia kongresu
Tajemnice sprzed wieków – Jak obradował kongres
w Wiedniu?• przyczyny zwołania kongresu w Wiedniu
• przebieg obrad
• główni uczestnicy kongresu
• opisuje przebieg obrad kongresu wiedeńskiego
• wymienia głównych uczestników kongresu
• omawia okoliczności zorganizowania kongresu w Wiedniu
• przedstawia znaczenie regulaminu dyplomatycznego
• ocenia rolę kongresu wiedeńskiego
w dziejach Europy5. Europa po kongresie wiedeńskim
• zawarcie Świętego Przymierza i jego skutki
• próby obalenia ładu wiedeńskiego
• powstanie dekabrystów
• rewolucja lipcowa we Francji
• walki o niepodległość
w Grecji i Belgii• poprawnie posługuje się terminami: Święte Przymierze, karbonariusze, dekabryści
• wyjaśnia cel i skutki zawarcia Świętego Przymierza
• wskazuje na mapie: imperium osmańskie, Grecję, Królestwo Niderlandów, Belgię, Francję, Rosję, Piemont, Królestwo Obojga Sycylii, Państwo Kościelne
• podaje lata wydarzeń: 1815 r. – zawarcie Świętego Przymierza, 1825 r. – powstanie dekabrystów,
1830 r. – rewolucja lipcowa
we Francji, 1821–1829 – powstanie greckie• opisuje przebieg wydarzeń w Rosji, Francji, Belgii, Grecji i we Włoszech
• wymienia przyczyny oraz skutki rewolucji
i powstań, które wybuchły w Europie po kongresie wiedeńskim6. Rewolucja przemysłowa
• przyczyny rewolucji przemysłowej
• rozkwit przemysłu
w XIX w.• rozwój transportu
• skutki rewolucji przemysłowej
• poprawnie posługuje się terminami: rewolucja agrarna, rewolucja przemysłowa
• określa przyczyny
i charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej• podaje lata wydarzeń:
1769 r. – opatentowanie maszyny parowej, 1837 r. – opatentowanie silnika elektrycznego• poprawnie posługuje się terminami: fabryka, industrializacja, urbanizacja, metropolia, kapitaliści, proletariat
• przedstawia dokonania postaci: Roberta Fultona, George’a Stephensona, Michaela Faradaya
• prezentuje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego
• porównuje stopień rozwoju przemysłowego poszczególnych państw
• wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione regiony Europy
• ocenia znaczenie wynalazków rewolucji przemysłowej dla rozwoju cywilizacji
• opisuje zmiany
w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych
i statystycznych7. Nowe ideologie
• powstanie i rozwój liberalizmu
• konserwatyzm
• rozwój idei narodowych
w pierwszej połowie XIX w.• początki ruchu robotniczego
• socjalizm i komunizm w pierwszej połowie XIX w.
• podaje rok wydania „Manifestu komunistycznego” – 1848 r.
• poprawnie posługuje się terminami: strajk, konserwatyzm, liberalizm, socjalizm
• poprawnie posługuje się terminami: socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, komunizm
• przedstawia okoliczności powstania ruchu robotniczego
• wyjaśnia główne założenia liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych w Europie
w pierwszej połowie XIX w.• wyjaśnia założenia czartyzmu
• przedstawia dokonania postaci: Alexisa de Tocqueville’a, Adama Smitha, Edmunda Burke’a, Giuseppe Mazziniego, Claude’a de Saint-Simona, Charles’a Fouriera, Roberta Owena, Karola Marksa, Fryderyka Engelsa
• wymienia skutki powstania nowych ideologii
8. Europa w połowie XIX w.
• przyczyny Wiosny Ludów
• rewolucja lutowa we Francji
• Prusy i kraje niemieckie w okresie Wiosny Ludów
• rewolucja w Wiedniu
• powstanie węgierskie
• Wiosna Ludów we Włoszech• wojna krymska i jej skutki
• podaje rok rozpoczęcia Wiosny Ludów – 1848 r.
• wyjaśnia znaczenie Wiosny Ludów i wskazuje jej zasięg
• podaje lata wojny krymskiej: 1853–1856
• poprawnie posługuje się terminami: rewolucja lutowa, parlament frankfurcki, wojna krymska
• omawia przyczyny
i skutki wojny krymskiej• wskazuje na mapie miejsca walk toczonych podczas wojny krymskiej
• wymienia przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń Wiosny Ludów we Francji,
w Niemczech, w monarchii austriackiej, we Włoszech• lokalizuje na mapie państwa, w których doszło do powstań i rewolucji,
a także obszary, gdzie miały miejsce wystąpienia narodowowyzwoleńcze• przedstawia dokonania postaci: Ludwika Napoleona Bonapartego, Fryderyka Wilhelma IV, Franciszka Józefa I, Józefa Bema, Lajosa Kossutha, Giuseppe Mazziniego
• ocenia wpływ
i znaczenie Wiosny Ludów na dzieje Europy drugiej połowy
XIX w.Rozdział IV: Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim
1. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim
• podział ziem polskich w 1815 r.
• ustrój Królestwa Polskiego
• rozwój gospodarczy Kongresówki
• sytuacja na ziemiach polskich pod zaborem pruskim i austriackim
• kultura i oświata na ziemiach polskich
w latach 1815–1830• podaje rok powstania Królestwa Polskiego –
1815 r.• poprawnie posługuje się terminami: ziemie zabrane, Królestwo Kongresowe, Wielkie Księstwo Poznańskie, Wolne Miasto Kraków
• podaje lata wydarzeń: 1816 r.– założenie Uniwersytetu Warszawskiego, 1828 r. – utworzenie Banku Polskiego
• poprawnie posługuje się terminami: Rada Stanu, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Staropolskie, uwłaszczenie, romantyzm
• wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach polskich po kongresie wiedeńskim
• charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego
• ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego
w gospodarce, kulturze
i szkolnictwie• przedstawia dokonania postaci: księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, Józefa Zajączka, Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, Stanisława Kostki Potockiego, Stanisława Staszica, Tadeusza Czackiego
• charakteryzuje i ocenia politykę zaborców wobec Polaków w latach
1815–18302. Powstanie listopadowe
• opozycja
w Królestwie Polskim• wybuch powstania
• negocjacje z carem
i detronizacja• wojna polsko-rosyjska
• przebieg powstania w Królestwie i poza nim
• przywódcy powstania
• podaje datę nocy listopadowej – 29/30 listopada 1830 r.
• podaje datę detronizacji cara – 25 stycznia 1831 r.
• przedstawia dokonania postaci: Waleriana Łukasińskiego, Wincentego
i Bonawentury Niemojowskich, Piotra Wysockiego, Józefa Chłopickiego, Adama Czartoryskiego, Mikołaja I, Emilii Plater• wymienia przyczyny wybuchu powstania listopadowego
• wskazuje na mapie miejsca walk i zasięg powstania listopadowego
• podaje daty wydarzeń: 25 lutego 1831 r. – bitwa pod Grochowem, 26 maja 1831 r. – bitwa pod Ostrołęką,
8 września 1831 r.– kapitulacja Warszawy• przedstawia dokonania postaci: Iwana Dybicza, Iwana Paskiewicza, Ignacego Prądzyńskiego, Macieja Rybińskiego, Jana Skrzyneckiego, Jana Krukowieckiego
• omawia przyczyny klęski powstania listopadowego i ocenia jego znaczenie dla Polaków
• charakteryzuje działalność Rządu Narodowego w okresie powstania listopadowego
• przedstawia międzynarodowe tło wybuchu powstania listopadowego
3. Polacy po powstaniu listopadowym
• skutki powstania listopadowego
• Wielka Emigracja • działalność spiskowa w kraju
• początki pracy organicznej
• poprawnie posługuje się terminami: Wielka Emigracja, emisariusze, rusyfikacja
• przedstawia dokonania postaci: Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza
• poprawnie posługuje się terminami: Statut organiczny, noc paskiewiczowska, Komitet Narodowy Polski
• przedstawia dokonania postaci: Joachima Lelewela, Adama Jerzego Czartoryskiego, Tadeusza Krępowieckiego
• wymienia bezpośrednie
i długofalowe skutki powstania listopadowego• wskazuje na mapie państwa europejskie, do których udawali się Polacy po upadku powstania listopadowego
• przedstawia początki pracy organicznej na ziemiach polskich, wymienia główne założenia oraz najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu
• przedstawia dokonania postaci: Krzysztofa Mrongowiusza, Józefa Lompy, Franza von Stadiona
• omawia wydarzenia Wiosny Ludów na ziemiach polskich na tle wydarzeń europejskich
• wyjaśnia znaczenie rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji
• ocenia znaczenie działalności Polaków dla wydarzeń Wiosny Ludów w Europie• wymienia przyczyny wybuchu oraz omawia przebieg powstań krakowskiego i wielkopolskiego
• porównuje cele i znaczenie powstania krakowskiego
i powstania wielkopolskiego4. Wiosna Ludów na ziemiach polskich
• powstanie krakowskie
• rabacja galicyjska
• Wiosna Ludów
w Wielkopolsce• Wiosna Ludów
w Galicji• rozwój ukraińskiego ruchu narodowego
• udział Polaków
w europejskiej Wiośnie Ludów• podaje lata wydarzeń:
1846 r. – powstanie krakowskie, 1848 r. – wybuch Wiosny Ludów• poprawnie posługuje się terminami: serwituty, powstanie wielkopolskie, rabacja
• ocenia postawy Polaków
w czasie Wiosny Ludów• wskazuje na mapie tereny objęte rabacją galicyjską i powstaniem wielkopolskim
• przedstawia dokonania postaci: Edwarda Dembowskiego, Jana Tyssowskiego, Ludwika Mierosławskiego
• prezentuje przyczyny
i skutki rabacji galicyjskiej• omawia działania podejmowane podczas Wiosny Ludów na ziemiach polskich
• przedstawia dokonania postaci: Krzysztofa Mrongowiusza, Józefa Lompy, Franza von Stadiona
• wymienia przyczyny wybuchu oraz omawia przebieg powstań krakowskiego i wielkopolskiego
• porównuje cele i znaczenie powstania krakowskiego
i wielkopolskiego• charakteryzuje poczynania zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej w okresie Wiosny Ludów
• omawia wydarzenia Wiosny Ludów na ziemiach polskich na tle wydarzeń europejskich
• wyjaśnia znaczenie rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego
w Galicji• ocenia znaczenie działalności Polaków dla wydarzeń Wiosny Ludów w Europie
• porównuje cele
i znaczenie powstania krakowskiego
i powstania wielkopolskiegoRozdział V: Świat w drugiej połowie XIX w.
11. Zjednoczenie Włoch
• wzrost znaczenia Piemontu i przyczyny zjednoczenia Włoch
• dwie koncepcje zjednoczenia
• wojna z Austrią
• zjednoczenie kraju
i powstanie Królestwa Włoskiego• dążenia kolonizatorskie Włochów
• podaje rok powstania Królestwa Włoskiego – 1861 r.
• omawia stosunek Francji i Austrii do procesu zjednoczenia Włoch
• przedstawia dokonania: Camilla Cavoura
• podaje rok ogłoszenia Rzymu stolicą Włoch –
1871 r.• poprawnie posługuje się terminem risorgimento
• wskazuje na mapie trasę, którą przebył Garibaldi podczas wyprawy „tysiąca czerwonych koszul”
w 1860 r. oraz tereny przyłączone do Królestwa Sardynii w 1859 r.• przedstawia dokonania postaci: Wiktora Emanuela II, Giuseppe Garibaldiego
• przedstawia sytuację międzynarodową państw włoskich w połowie XIX w.
• wymienia wydarzenia polityczne w Europie, które wpłynęły na zjednoczenie Włoch
• omawia przebieg i wyróżnia kolejne etapy procesu zjednoczenia Włoch
• charakteryzuje zjednoczenie Włoch
w kontekście porównania tego wydarzenia
z ruchami zjednoczeniowymiw innych częściach Europy
• ocenia znaczenie zjednoczenia Włoch dla rozwoju idei narodowych w Europie
2. Zjednoczenie Niemiec
• koncepcje zjednoczenia Niemiec • polityka Prus
• wojny Prus z Danią
i Austrią• konflikt zbrojny Prus z Francją i utworzenie cesarstwa niemieckiego
• Komuna Paryska
• podaje rok powstania cesarstwa niemieckiego
(II Rzeszy Niemieckiej) –1871 r.
• przedstawia dokonania Ottona von Bismarcka
• omawia koncepcje zjednoczenia Niemiec
• dostrzega najważniejsze podobieństwa i różnice
w procesie zjednoczenia Włoch i Niemiec• podaje lata wydarzeń:
1864 r. – wojna Austrii
i Prus z Danią, 1867 r. – utworzenie Związku Północnoniemieckiego, przedstawia dokonania Wilhelma I Hohenzollerna• charakteryzuje politykę Prus, zmierzającą do zjednoczenia
• wymienia przyczyny i skutki wojny prusko-francuskiej
w latach 1870–1871• omawia przebieg wydarzeń związanych z Komuną Paryską
• wskazuje na mapie obszar Związku Północnoniemieckiego oraz cesarstwa niemieckiego
• charakteryzuje rolę Jarosława Dąbrowskiego w wydarzeniach rewolucyjnych w Paryżu
• porównuje metody polityczne stosowane przez Bismarcka
z postawą Cavoura
i Garibaldiego w okresie jednoczenia Włoch3. Stany Zjednoczone
w XIX wieku• rozwój Stanów Zjednoczonych
w XIX w.• podział na Północ
i Południe• przyczyny i przebieg wojny secesyjnej
• skutki wojny domowej w Stanach Zjednoczonych
• podaje lata wojny secesyjnej w USA – 1861–1865
• poprawnie posługuje się terminami: Północ, Południe
• przedstawia dokonania Abrahama Lincolna
• podaje lata wydarzeń: 1861–1865– wojna secesyjna w USA, 1865 r. – zniesienie niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych
• poprawnie posługuje się terminami: secesja, demokraci, republikanie
• przedstawia dokonania Jeffersona Davisa, Roberta Lee
• opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych
• przedstawia przebieg wojny secesyjnej w USA
• wskazuje na mapie miejsca przełomowych bitew wojny secesyjnej
• omawia rozwój terytorialny Stanów Zjednoczonych w XIX w.
• ocenia znaczenie zniesienia niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych
• charakteryzuje zjawisko emigracji do USA
4. Ekspansja kolonialna
• przyczyny ekspansji kolonialnej
• kolonizacja Afryki
w drugiej połowie XIX i na początku XX w.• polityka kolonialna
w Azji w drugiej połowie XIX i na początku XX w.• skutki kolonializmu
• konflikty kolonialne
• poprawnie posługuje się terminami: kolonializm, protektorat, dominium
• wskazuje na mapie największe mocarstwa i ich kolonie
• wyjaśnia przyczyny ekspansji kolonialnej
• wymienia kierunki oraz określa zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.
• ocenia pozytywne
i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz z punktu widzenia kolonizowanych społeczności• omawia przyczyny, przebieg
i skutki najważniejszych konfliktów kolonialnych
w XIX w.• wymienia postanowienia konferencji berlińskiej z 1885 r.
• ocenia politykę mocarstw kolonialnych wobec podbitych ludów
i państw na przykładzie Wielkiej Brytanii5. Wiek wynalazków
• rozkwit nauk przyrodniczych
• rozwój medycyny
i higieny• rozwój komunikacji
i transportu• życie codzienne
w drugiej połowie XIX
i na początku XX w.• wymienia najważniejsze odkrycia i wynalazki drugiej połowy XIX w. oraz początku XX w.
• określa skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego
• podaje lata wydarzeń:
1859 r. – ogłoszenie teorii ewolucji Karola Darwina, 1886 r. – odkrycie fal radiowych, 1903 r. – pierwszy lot samolotem• charakteryzuje dokonania postaci: Karola Darwina, Dmitrija Mendelejewa, Pierre’a Curie i Marii Skłodowskiej-Curie, Ludwika Pasteura, Wilhelma Roentgena, Grahama Bella, Thomasa Alvy Edisona
• omawia znaczenie rozpowszechnienia nowych środków transportu
• wskazuje na mapie Kanał Sueski i Kanał Panamski
• ocenia znaczenie budowy Kanału Sueskiego i Kanału Panamskiego dla rozwoju komunikacji
• wyjaśnia, jakie czynniki miały wpływ na spadek liczby zachorowań
i śmiertelności w XIX w.• wymienia możliwości wykorzystania wynalazków XIX w.
w różnych dziedzinach życia oraz wskazuje pozytywne i negatywne zastosowania tych odkryć6. W stronę demokracji
• demokratyzacja życia politycznego
• rozwój ruchu robotniczego w drugiej połowie XIX w.
• socjaldemokracja
• anarchizm
• powstanie nowych ideologii pod koniec XIX w.
• emancypacja kobiet
• poprawnie posługuje się terminami: społeczeństwo industrialne, nacjonalizm, solidaryzm społeczny, emancypacja
• poprawnie posługuje się terminami:
I Międzynarodówka,
II Międzynarodówka, anarchizm, socjaldemokracja, chadecja, sufrażystki• podaje lata wydarzeń:
1848 r. – wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego we Francji,
1869 r. – nadanie po raz pierwszy prawa wyborczego kobietom, 1891 r. – ogłoszenie encykliki „Rerum novarum”• przedstawia dokonania postaci: Włodzimierza Lenina, Eduarda Bernsteina,
Leona XIII• charakteryzuje przyczyny
i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego• ocenia znaczenie rozwoju ruchu robotniczego w XIX w.
• omawia działalność ruchów emancypacyjnych
• przedstawia koncepcje ideologów anarchizmu
• opisuje założenia syjonizmu
7. Kultura przełomu XIX i XX wieku
• literatura i prasa przełomu XIX i XX w.
• malarstwo
i architektura w drugiej połowie XIX i na początku XX w.• narodziny kultury masowej
• upowszechnienie sportu
• podaje rok pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich – 1896 r.
• poprawnie posługuje się terminami: realizm, impresjonizm, kultura masowa
• omawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej oraz przemiany obyczajowe
• podaje lata wydarzeń:
1874 r. – pierwsza wystawa impresjonistów, 1896 r. – pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie• poprawnie posługuje się terminami: realizm, naturalizm, impresjonizm, historyzm, secesja, kultura masowa
• przedstawia dokonania postaci: Claude’a Moneta, Pierre’a de Coubertina
• wymienia twórców kultury przełomu XIX i XX w.
i przedstawia ich najważniejsze dzieła• ocenia znaczenie kina dla rozwoju kultury masowej
• omawia rolę organizacji nowożytnych igrzysk olimpijskich w rozwoju kultury masowej
i przemian obyczajowych8. Tajemnice sprzed wieków – Kim byli impresjoniści?
• powstanie tzw. Salonu Odrzuconych
• utworzenie określenia impresjoniści• cechy malarstwa impresjonistycznego
• na przykładzie reprodukcji obrazu „Impresja – wschód słońca” Claude’a Moneta wyjaśnia istotę malarstwa impresjonistycznego
• wymienia najważniejszych twórców impresjonizmu
• tłumaczy, czym był Salon Odrzuconych
• omawia rozwój impresjonizmu
Rozdział VI: Ziemie polskie po Wiośnie Ludów
1. Powstanie styczniowe
• zmiany w Rosji po wojnie krymskiej
• działalność Czerwonych i Białych
• przyczyny wybuchu powstania styczniowego
• wybuch i przebieg powstania
• upadek powstania
• podaje datę wybuchu powstania styczniowego – 22 stycznia 1863 r.
• poprawnie posługuje się terminem branka• omawia główne przyczyny powstania styczniowego
• wskazuje na mapie zasięg powstania styczniowego
• podaje datę wydania dekretu o uwłaszczeniu –
2 marca 1864 r.• poprawnie posługuje się terminami: Czerwoni, Biali, partie, uwłaszczenie
• przedstawia dokonania postaci: Jarosława Dąbrowskiego, Aleksandra Wielopolskiego, Romualda Traugutta
• omawia przyczyny oraz przebieg powstania styczniowego
• wskazuje na mapie zasięg powstania styczniowego
• charakteryzuje działalność Tymczasowego Rządu Narodowego
• podaje datę ostatecznego upadku powstania styczniowego – grudzień
1864 r., klęska oddziału księdza Stanisława Brzóski• charakteryzuje okres odwilży posewastopolskiej
• określa znaczenie dekretu
o uwłaszczeniu dla klęski powstania• ocenia wpływ manifestacji patriotycznych z lat
1860–1861 na wybuch powstania styczniowego2. Tajemnice sprzed wieków – Jak oficer carski został dyktatorem powstania?
• życie Romualda Traugutta przed wybuchem powstania styczniowego
• działalność Traugutta jako dyktatora powstania
• charakteryzuje postać Romualda Traugutta
• omawia metody postępowania Rosjan
w stosunku do przywódców polskiego powstania narodowego• ocenia działalność Romualda Traugutta
3. Polacy po powstaniu styczniowym
• Królestwo Polskie po powstaniu styczniowym
• polityka władz pruskich
• autonomia galicyjska
• Polacy wobec polityki zaborców
• rozwój gospodarczy ziem polskich
w drugiej połowie
XIX w.• poprawnie posługuje się terminami: rusyfikacja, Kraj Przywiślański, germanizacja
• wymienia podstawowe skutki powstania styczniowego
• podaje lata wydarzeń:
1894 r. – utworzenie Hakaty, 1901 r. – strajk we Wrześni• poprawnie posługuje się terminami: rusyfikacja, Kraj Przywiślański, germanizacja, kulturkampf, rugi pruskie, stańczycy, trójlojalizm
• przedstawia dokonania postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego
• rozróżnia bezpośrednie
i długofalowe następstwa powstania styczniowego• opisuje metody rusyfikacji oraz germanizacji
• charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców
• porównuje możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego w trzech zaborach w drugiej
połowie XIX w.• porównuje rozwój gospodarczy w trzech zaborach
• wyjaśnia przyczyny zacofania gospodarczego w zaborze austriackim
• na przykładzie obrazu Jana Matejki „Stańczyk” charakteryzuje idee konserwatystów krakowskich
• ocenia politykę zaborców
w poszczególnych zaborach wobec rozwoju kultury polskiej
4. Partie polityczne na ziemiach polskich
• ruch socjalistyczny na ziemiach polskich
• narodowa demokracja
• rozwój ruchu ludowego
• rewolucja 1905 r. na ziemiach polskich i jej skutki
• podaje rok rewolucji
w Rosji i na ziemiach polskich – 1905 r.• przedstawia dokonania postaci: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego
• podaje lata wydarzeń:
1892 r. – powstanie PPS, 1893 r. – powołanie Ligi Narodowej, 1895 r. – utworzenie Stronnictwa Ludowego• przedstawia dokonania postaci: Ludwika Waryńskiego, Ignacego Daszyńskiego, Wincentego Witosa
• wymienia partie ruchu socjalistycznego, narodowej demokracji, ruchu ludowego
• omawia przyczyny oraz przebieg rewolucji
1905–1907 w Królestwie Polskim• wskazuje na mapie ośrodki wystąpień robotniczych
w okresie rewolucji 1905–1907• opisuje rozwój ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich
• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Wojciechowskiego, Bolesława Limanowskiego, Róży Luksemburg, Juliana Marchlewskiego
• przedstawia skutki rewolucji z lat 1905–1907 na ziemiach polskich
5. Kultura polska bez państwa polskiego
• kultura narodowa Polaków na przełomie XIX i XX w.
• polski pozytywizm
• powstanie szkoły krakowskiej
i warszawskiej• kultura Młodej Polski
• poprawnie posługuje się terminami: pozytywizm, Młoda Polska
• przedstawia dokonania
Henryka Sienkiewicza
• podaje datę przyznania literackiej Nagrody Nobla dla Henryka Sienkiewicza –
1905 r.
• poprawnie posługuje się terminami: szkoła krakowska
i warszawska, modernizm• porównuje warunki rozwoju kultury narodowej Polaków w trzech zaborach
• charakteryzuje rozwój pozytywizmu na ziemiach polskich
• wymienia polskich przedstawicieli pozytywizmu
i podaje przykłady ich twórczości• charakteryzuje sztukę Młodej Polski – jej reprezentantów i główne dzieła
• wyjaśnia rolę historii
w kształtowaniu polskiej kultury narodowejRozdział VII: I wojna światowa
1. Przyczyny wybuchu I wojny światowej
• powstanie nowych mocarstw w drugiej połowie XIX w.
• konflikt między europejskimi mocarstwami
• wyścig zbrojeń
• wojna rosyjsko-japońska
• kocioł bałkański
• podaje lata wydarzeń:
1882 r. – powstanie trójprzymierza, 1907 r. – zawarcie trójporozumienia• poprawnie posługuje się terminami: trójprzymierze, trójporozumienie, kocioł bałkański
• podaje rok wybuchu wojny japońsko-rosyjskiej – 1904 r. • poprawnie posługuje się terminami: panslawizm, państwa centralne, entente cordiale, ententa, trójporozumienie
• wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz lokalizuje je na mapie
• opisuje przyczyny, przebieg
i skutki wojny
japońsko-rosyjskiej i wojen bałkańskich• charakteryzuje politykę głównych mocarstw światowych przed wybuchem
I wojny światowej• ocenia znaczenie wyścigu zbrojeń dla wybuchu konfliktu światowego
2. Wielka wojna
• wybuch I wojny światowej
• początek walk na froncie zachodnim
• wojna pozycyjna
• walki na wschodzie Europy
• podaje datę kapitulacji Niemiec – 11 listopada 1918 r.
• poprawnie posługuje się terminami: wojna pozycyjna, gazy bojowe
• wymienia państwa walczące w wielkiej wojnie po stronie państw centralnych i po stronie ententy
• podaje daty wydarzeń:
28 czerwca 1914 r. — zamach w Sarajewie,
1916 r. – bitwa pod Verdun, 11 listopada
1918 r. – kapitulacja Niemiec• charakteryzuje specyfikę działań wojennych ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych
• omawia najważniejsze bitwy lądowe stoczone podczas I wojny światowej
• wymienia znaczenie użycia nowych środków technicznych w walkach w czasie wielkiej wojny
• porównuje działania na froncie zachodnim
z walkami na froncie wschodnim• wskazuje na mapie linię frontu na wschodzie
i zachodzie pod koniec
1914 r. oraz w momencie zawieszenia broni• charakteryzuje zmiany
w umundurowaniu wojska w I wojnie światowej3. Zakończenie
I wojny światowej• walki na Bałkanach
i we Włoszech• przewaga ententy
• kapitulacja Niemiec, koniec walk
i podpisanie traktatu wersalskiego• skutki I wojny światowej
• podaje daty wydarzeń:
11 listopada 1918 r. – zakończenie I wojny światowej,
28 czerwca 1919 r. – podpisanie traktatu wersalskiego• wymienia skutki wielkiej wojny
• omawia znaczenie zawieszenia broni na froncie wschodnim, spowodowanego rewolucją w Rosji
• przedstawia rolę tzw. traktatu brzeskiego dla przebiegu I wojny światowej
• wskazuje na mapie kolonie niemieckie opanowane przez wojska ententy w 1914 r.
• przedstawia postanowienia traktatu wersalskiego
w sprawie Niemiec• charakteryzuje walki na Bałkanach w I wojnie światowej
• wymienia najważniejsze bitwy morskie stoczone podczas I wojny światowej
• ocenia wpływ
i znaczenie wielkiej wojny dla Europy
i świata4. Tajemnice sprzed wieków – Jakie nowe zdobycze techniki zastosowano podczas wielkiej wojny?
• wykorzystanie czołgów w działaniach wojennych 1914–1918
• bombowce, sterowce
i myśliwce w czasie
I wojny światowej• omawia zastosowanie czołgów w I wojnie światowej
• wyjaśnia znaczenie i rolę użycia zeppelinów w latach 1914–1918
• charakteryzuje działania lotnictwa podczas wielkiej wojny
5. Rewolucje
w Rosji• rewolucja lutowa
• okres dwuwładzy
w Rosji• stronnictwa polityczne w Rosji
• przewrót bolszewicki
• wojna domowa w Rosji• skutki rewolucji
• podaje datę przewrotu bolszewickiego – listopad 1917 r.
• poprawnie posługuje się terminem bolszewicy
• przedstawia rolę postaci: Mikołaja II, Włodzimierza Lenina
• podaje daty wydarzeń:
15 marca 1917 r. – abdykacja cara Mikołaja II, 1922 r. – utworzenie ZSRR• poprawnie posługuje się terminami: dwuwładza, bolszewicy, tezy kwietniowe
• wyjaśnia polityczne
i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 r.• omawia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji
• opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej dla Rosji oraz Europy
• ogólnie charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji
• podaje daty wydarzeń: styczeń 1918 r. – rozwiązanie Zgromadzenia Konstytucyjnego w Rosji, lipiec 1918 r. – utworzenie RFSRR
• poprawnie posługuje się terminami: eserowcy, mienszewicy, kadeci, Armia Czerwona, Biali
• przedstawia rolę postaci: Aleksandra Kiereńskiego, lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego
• charakteryzuje działalność Rządu Tymczasowego, kierowanego przez Aleksandra Kiereńskiego
• wyjaśnia rolę Niemiec we wzmocnieniu ugrupowania bolszewików w Rosji
• omawia losy rodziny carskiej po przewrocie bolszewickim
• szczegółowo omawia reakcję państw europejskich na wydarzenia w Rosji oraz wpływ rewolucji na sytuację polityczną w Europie
6. Polacy
w walce
o niepodległość• polskie orientacje polityczne
• organizacje niepodległościowe
• Legiony Polskie
• formacje polskie
u boku Rosji• działalność Polskiej Organizacji Wojskowej • wojsko polskie we Francji
• podaje rok utworzenia Legionów Polskich – 1914 r. • przedstawia dokonania postaci: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego
• poprawnie posługuje się terminami: orientacja prorosyjska, orientacja proaustriacka
• podaje lata wydarzeń:
1908 r. – powołanie Związku Walki Czynnej, 1917 r. – powstanie Błękitnej Armii we Francji• poprawnie posługuje się terminami: Kompania Kadrowa, kryzys przysięgowy
• charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy utworzenia armii polskiej
• opisuje poglądy zwolenników różnych polskich orientacji politycznych
• ocenia wysiłek zbrojny Polaków
• wskazuje na mapie rejony walk Legionów Polskich
• przedstawia dokonania postaci: Józefa Hallera, Józefa Dowbora-Muśnickiego
• wyjaśnia znaczenie uznania przez Francję
i Wielką Brytanię Komitetu Narodowego Polskiego za reprezentację narodu polskiego• omawia cele i działalność Związku Walki Czynnej, Związku Strzeleckiego, Towarzystwa „Strzelec”, Polskich Drużyn Strzeleckich, Drużyn Podhalańskich, Drużyn Bartoszowych, Naczelnego Komitetu Narodowego, Polskiej Organizacji Wojskowej
7. Sprawa polska
w czasie I wojny światowej• państwa zaborcze
a sprawa polska• Akt 5 listopada
• sprawa polska
w polityce ententy• Polacy na konferencji paryskiej
• podaje datę manifestu dwóch cesarzy – 5 listopada 1916 r.
• przedstawia dokonania Józefa Piłsudskiego• charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej
• podaje daty wydarzeń:
8 stycznia 1918 r. – orędzie prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona,
28 czerwca 1919 r. – traktat wersalski• poprawnie posługuje się terminami: Tymczasowa Rada Stanu, Rada Regencyjna, Akt 5 listopada
• przedstawia dokonania postaci: Ignacego Paderewskiego, Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego
• przedstawia stosunek państw ententy do sprawy polskiej
• wymienia postanowienia traktatu wersalskiego
w sprawie polskiej• wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej
• wskazuje na przełomowe znaczenie dla sprawy polskiej orędzia prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona