Lp

dział programowy

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Kształcenia językowego –

Uczeń:

• posiada braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w minimum programowym,

ale braki te nie przekreślają możliwości jego dalszej nauki;

• prace pisemne wykonuje sam tylko wtedy, gdy mają niewielki stopień trudności;

• zna podstawowe pojęcia z zakresu literatury i gramatyki

Uczeń:

• opanował materiał, który wyczerpuje wymagania minimum programowego;

• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu gramatyki, słowotwórstwa, składni oraz rodzajów i funkcji imiesłowów

(podstawowe pojęcia);

• popełnia błędy stylistyczne, interpunkcyjne, ortograficzne, które potrafi poprawić

i zrozumieć przy niewielkiej pomocy nauczyciela;

• nie potrafi samodzielnie zinterpretować utworu literackiego.

Uczeń: • samodzielnie posługuje się słownikami wykorzystywanymi na lekcjach;

• pisze poprawnie pod względem ortograficznym, błędy popełnia jedynie sporadycznie;

• umie się posługiwać wyrazami i związkami frazeologicznymi w wypowiedziach

ustnych i pisemnych;

-zna , rozpoznaje w tekście i prawidłowo odmienia części mowy

• dokonuje gramatycznego i logicznego rozbioru zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego

rozwiniętego;

• wiedzę przewidzianą programem nauczania opanował na poziomie przekraczającym

wymagania zawarte w minimum programowym.

Uczeń:

-poprawnie, pod względem językowym i rzeczowym formułuje dłuższe wypowiedzi ustne i pisemne,

-zabiera głos w dyskusji,samodzielnie uzasadnia swoje racje,

-wyczerpująco i bezbłędnie pod względem merytorycznym  redaguje wszystkie  poznane formy wypowiedzi  wprowadza cytaty,

-samodzielnie posługuje się słownikami,

- stosuje w praktyce umiejętności ortograficzne oraz interpunkcyjne,

-rozpoznaje w tekście części mowy i części zdania, rozumie i swobodnie posługuje

się pojęciami z zakresu składni zdania pojedynczego i złożonego, słowotwórstwa, fonetyki, przewidzianymi programem

klasy II gimnazjum

Kształcenia literackiego i kulturalnego

• bardzo słabo czyta wskazane teksty;

• pisze niepoprawnie ortograficznie (około 40 – 50 proc.)

• potrafi jedynie przy pomocy nauczyciela ułożyć plan kompozycyjny i dekompozycyjny

- ma problemy z odtworzeniem treści utworu

• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu – literatury( zna treść omawianych utworów), filmu, teatru,

• czyta wskazany tekst ze zrozumieniem;

• potrafi wskazać relacje różnic i podobieństw między światem przedstawionym

w utworze a rzeczywistością pozaliteracką;

- umie wskazać cechy fraszek, tragedii, komedii, sonetu, pamiętnika

hymnu, pieśni , trenu, bajki, satyry, powieści historycznej,

- bardzo dobrze zna treść wszystkich omawianych utworów literackich

-samodzielnie interpretuje i analizuje  utwór literacki, teatralny, filmowy,

z uwzględnieniem kontekstu historycznego i biograficznego

-poprawnie posługuje się w wypowiedziach terminami oraz słownictwem dotyczące epiki, liryki, dramatu

-zna podstawowe

gatunki tych rodzajów literackich,

-poprawnie formułuje wnioski na temat własnych

doznań czy przeżyć związanych z lekturą,widowiskiem, ekspozycją,

 -samodzielnie gromadzi materiały,

- redaguje notatkę na określony temat, sprawnie korzysta ze źródeł.

Lp

dział programowy

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Kształcenia językowego –

Uczeń:

• posiada braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w minimum programowym,

ale braki te nie przekreślają możliwości jego dalszej nauki;

• prace pisemne wykonuje sam tylko wtedy, gdy mają niewielki stopień trudności;

• zna podstawowe pojęcia z zakresu literatury i gramatyki

Uczeń:

• opanował materiał, który wyczerpuje wymagania minimum programowego;

• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu gramatyki, słowotwórstwa, składni oraz rodzajów i funkcji imiesłowów

(podstawowe pojęcia);

• popełnia błędy stylistyczne, interpunkcyjne, ortograficzne, które potrafi poprawić

i zrozumieć przy niewielkiej pomocy nauczyciela;

• nie potrafi samodzielnie zinterpretować utworu literackiego.

Uczeń: • samodzielnie posługuje się słownikami wykorzystywanymi na lekcjach;

• pisze poprawnie pod względem ortograficznym, błędy popełnia jedynie sporadycznie;

• umie się posługiwać wyrazami i związkami frazeologicznymi w wypowiedziach

ustnych i pisemnych;

• dokonuje gramatycznego i logicznego rozbioru zdania, tworzy wykres zdania pojedynczego

rozwiniętego;

zna rodzaje zdań złożonych, rozpoznaje rodzaj zdania, wykonuje wykresy

• wiedzę przewidzianą programem nauczania opanował na poziomie przekraczającym

wymagania zawarte w minimum programowym.

Uczeń:

-poprawnie, pod względem językowym i rzeczowym formułuje dłuższe wypowiedzi ustne i pisemne,

-zabiera głos w dyskusji, samodzielnie uzasadnia swoje racje,

-wyczerpująco redaguje charakterystykę postaci,

streszczenie, sprawozdanie z lektury, wprowadza cytaty,

-samodzielnie posługuje

się słownikami,

- stosuje w praktyce umiejętności ortograficzne oraz interpunkcyjne,

-rozpoznaje w tekście części mowy i części zdania, rozumie i swobodnie posługuje

się pojęciami z zakresu składni zdania pojedynczego i złożonego, słowotwórstwa, fonetyki, przewidzianymi programem

klasy II gimnazjum

Kształcenia literackiego i kulturalnego

• bardzo słabo czyta wskazane teksty;

• pisze niepoprawnie ortograficznie (około 40 – 50 proc.)

• potrafi jedynie przy pomocy nauczyciela ułożyć plan kompozycyjny i dekompozycyjny

• ma problemy z odtworzeniem treści utworu

• wykazał podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu – literatury( zna treść omawianych utworów), filmu, teatru,

• czyta wskazany tekst ze zrozumieniem;

• potrafi wskazać relacje różnic i podobieństw między światem przedstawionym

w utworze a rzeczywistością pozaliteracką;

-umie wskazać cechy

wszystkich omawianych gatunków literackich

- bardzo dobrze zna treść wszystkich omawianych utworów literackich

-potrafi poprawnie zanalizować

i zinterpretować utwór literacki, teatralny, filmowy,

-poprawnie posługuje się w wypowiedziach terminami

oraz słownictwem zgrupowanym wokół epiki, liryki, dramatu

-zna podstawowe

gatunki tych rodzajów literackich,

-poprawnie formułuje wnioski na temat własnych

doznań czy przeżyć związanych z lekturą, widowiskiem, ekspozycją,

 -samodzielnie gromadzi

materiały,

- redaguje notatkę na określony temat, sprawnie korzysta ze źródeł.

Temat lekcji

Zagadnienia, materiał nauczania

Wymagania na poszczególne oceny

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

celujący

Rozdział I: Polska i świat w XII–XIV wieku

1. Wyprawy krzyżowe

• przyczyny, przebieg
i skutki wypraw krzyżowych

• powstanie zakonów rycerskich

• krucjaty na terenie Europy

• udział książąt piastowskich
w krucjatach

• poprawnie posługuje się terminami: krucjata, krzyżowcy, Lewant, zakony rycerskie

• prawidłowo sytuuje na osi czasu okres wypraw krzyżowych

• lokalizuje na mapie Palestynę

• wymienia wydarzenia związane z latami:

1095 r., 1096 r. ,1291 r.

• wymienia zakony rycerskie założone podczas krucjat: joannitów, templariuszy
i Krzyżaków

• wskazuje co najmniej jedną przyczynę oraz jeden skutek wypraw krzyżowych

• przedstawia w porządku chronologicznym najważniejsze wydarzenia związane z wyprawami krzyżowymi

• omawia przyczyny wypraw krzyżowych
i wskazuje ich skutki

• wskazuje na mapie Królestwo Jerozolimskie

• wyjaśnia specyficzny charakter czwartej krucjaty oraz wymienia skutki zdobycia Bizancjum przez krzyżowców

• przedstawia zasady funkcjonowania zakonów rycerskich

• porównuje uzbrojenie
i sposób walki rycerzy europejskich
z wyposażeniem oraz taktyką walki saracenów

• omawia pozytywne
i negatywne skutki wypraw krzyżowych dla Europy
i Azji Mniejszej

• wskazuje udział książąt piastowskich w wyprawach

2. Polska dzielnicowa

• postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego
i podział Polski
na dzielnice

• odstąpienie od zasady senioratu

• rozdrobnienie dzielnicowe
i rywalizacja między książętami piastowskimi

• skutki rozbicia dzielnicowego

• przemiany gospodarcze na ziemiach polskich
w XIII w.

• zmiany terytorialne w okresie rozbicia dzielnicowego

• poprawnie posługuje się terminami: statut, senior, princeps

• wskazuje na mapie dzielnicę senioralną
i dzielnice juniorów

• podaje wydarzenie, które rozpoczęło rozbicie dzielnicowe (testament Bolesława Krzywoustego 1138 r.)

• określa podstawowe założenia testamentu Bolesława Krzywoustego oraz znaczenie tego dokumentu

• wskazuje na mapie dzielnice Polski: Małopolskę, Wielkopolskę, Mazowsze, Śląsk, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie

• wymienia synów Bolesława Krzywoustego oraz przyznane im ziemie

• omawia zasadę senioratu i pryncypatu

• omawia przyczyny
i skutki konfliktów wewnętrznych trwających podczas rozbicia dzielnicowego

• przedstawia najważniejsze przemiany gospodarcze w Polsce
w XIII w.

• podaje wydarzenia związane z latami 1180 r. 1227 r.

• omawia przyczyny
i skutki odstąpienia
od zasady senioratu

• wymienia grupy społeczne, które dążyły do przywrócenia jedności państwa polskiego

• omawia przemiany gospodarcze na ziemiach polskich – rozwój osadnictwa i rzemiosła, wydobycie złota, srebra oraz ołowiu, wybudowanie kopalni soli w Bochni i Wieliczce

• wskazuje tereny utracone przez książąt piastowskich w czasie rozbicia dzielnicowego, m.in. Pomorze Szczecińskie, ziemię lubuską, drohiczyńską  i chełmińską

• przedstawia zagadnienie rozbicia dzielnicowego jako zjawiska w rozwoju państwa feudalnego

• wyjaśnia przyczyny dążeń zjednoczeniowych poszczególnych grup społecznych

• porównuje rozbicie dzielnicowe
z procesem rozdrobnienia feudalnego w Europie

3. Mongołowie

• podboje Czyngis-
-chana

• budowa imperium mongolskiego

• podbój Rusi

• najazd Tatarów
na Polskę

• rozpad imperium mongolskiego

• wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Mongołów

• podaje wiek podbojów Czyngis-chana

• wymienia co najmniej jeden skutek najazdu tatarskiego na Polskę

• wymienia  i wskazuje na mapie tereny
w Europie, które atakowali Tatarzy

• przedstawia dokonania postaci: Czyngis-chana, Henryka Pobożnego

• podaje rok bitwy pod Legnicą – 1241

• określa przyczyny rozpadu imperium mongolskiego
w późniejszych wiekach

• poprawnie posługuje się terminami: jarłyk, haracz, chan

• podaje rok bitwy nad rzeką Kałką – 1223
i przedstawia skutki  tego starcia

• opisuje zasady organizacji państwa mongolskiego

• wskazuje przyczyny
i skutki sukcesów Mongołów

• szczegółowo omawia
i wyjaśnia znaczenie oraz skutki bitwy pod Legnicą

• wyjaśnia skutki najazdów tatarskich na państwa europejskie

• określa przyczyny sukcesów militarnych Mongołów

• charakteryzuje stosunek Europejczyków
do Mongołów

• wyjaśnia pochodzenie określenia Tatarzy

4. Sprowadzenie Krzyżaków
do Polski

• północno-wschodni sąsiedzi Polski w XIII w.: Prusowie
i Jaćwingowie

• sprowadzenie Krzyżaków do Polski

• założenie i rozwój państwa zakonnego

• podbój
i chrystianizacja Prus

• budowa Malborka

• prawidłowo posługuje się terminami: zakon krzyżacki, komtur, wielki mistrz

• podaje rok sprowadzenia Krzyżaków do Polski –1226

• wskazuje na mapie tereny państwa krzyżackiego

• podaje podstawową przyczynę sprowadzenia Krzyżaków do Polski

• omawia rozwój terytorialny państwa zakonnego

• wymienia plemiona podbite przez Krzyżaków: Prusów
i Jaćwingów

• podaje korzyści
i zagrożenia wynikające
z osiedlenia się Krzyżaków w Prusach

• wskazuje na mapie Malbork

• charakteryzuje postać Konrada Mazowieckiego

• przedstawia genezę powstania zakonu krzyżackiego

• wyjaśnia przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski

• wymienia przyczyny sukcesów militarnych
i gospodarczych państwa krzyżackiego

• omawia okoliczności zajęcia przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego

• omawia etapy budowy państwa zakonnego

• charakteryzuje zamek
w Malborku jako przykład średniowiecznej fortyfikacji

• wskazuje, jaki wpływ mieli rycerze zakonni
na rozwój gospodarczy podbitych ziem polskich

• wyjaśnia znaczenie pojęcia komturia

5. Zjednoczenie państwa polskiego

• skutki rozbicia dzielnicowego

• tendencje integracyjne wśród książąt piastowskich

• próby zjednoczenia ziem polskich podejmowane przez książąt śląskich, Przemysła II oraz Wacława II

• przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja

• zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków

• początek konfliktu
z Krzyżakami – zmagania dyplomatyczne
i militarne

• wymienia przynajmniej jedną przyczynę zjednoczenia ziem polskich

• wskazuje na mapie zasięg terytorialny państwa Władysława Łokietka

• prawidłowo określa wiek wydarzeń, które pojmuje jako proces

• poprawnie posługuje się terminami: starosta, grosz praski

• podaje lata wydarzeń: koronacja Przemysła II – (1295), Wacława II (1300), Władysława Łokietka (1320)

• przedstawia przyczyny podejmowania prób zjednoczenia ziem polskich

• wymienia książąt piastowskich dążących do połączenia ziem polskich: Henryka Probusa, Przemysła II, Władysława Łokietka

• omawia znaczenie koronacji Władysława Łokietka w Krakowie dla integracji państwa polskiego

• opisuje próby odzyskania przez Władysława Łokietka Pomorza Gdańskiego

• wskazuje
i charakteryzuje etapy jednoczenia ziem polskich na przełomie XIII i XIV w.

• wymienia tereny wchodzące w skład państwa polskiego za panowania Przemysła II, Wacława II  i Władysława Łokietka

• omawia konflikty państwa polskiego
z Krzyżakami i Czechami

• prezentuje dokonania Władysława Łokietka
w procesie jednoczenia ziem polskich

• przedstawia okoliczności i przebieg bitwy pod Płowcami
w 1333 r.

• omawia zmiany gospodarcze
i administracyjne wprowadzone za panowania Wacława II

• opisuje przyczyny
i przebieg buntu możnowładców pod wodzą wójta Alberta

• określa rolę Polski na arenie międzynarodowej

• wyjaśnia znaczenie sojuszy zawartych przez Polskę z Danią i Węgrami

6. Państwo Kazimierza Wielkiego

• odbudowa Królestwa Polskiego za czasów Kazimierza Wielkiego

• reformy gospodarcze (prawna, skarbowa, monetarna) przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego

• założenie Akademii Krakowskiej

• dyplomatyczne rozwiązanie konfliktów z Krzyżakami i Czechami

• ekspansja terytorialna Polski na tereny Rusi Halickiej

• śmierć Kazimierza Wielkiego – koniec dynastii Piastów

• poprawnie posługuje się terminami: przywilej składu, prawo przymusu drogowego, poradlne

• wie, kim był i czym zasłynął Kazimierz Wielki

• wskazuje na mapie państwo Kazimierza Wielkiego

• podaje wydarzenia związane z datami:

 1335 r., 1343 r., 1364 r., 1370 r.

• charakteryzuje politykę zagraniczną Kazimierza Wielkiego

• określa przyczyny i skutki ekspansji na tereny Rusi Halickiej

• wymienia reformy gospodarcze wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego

• omawia wkład Kazimierza Wielkiego
w umocnienie państwa polskiego pod względem politycznym i gospodarczym

• podaje lata i omawia związane z nimi wydarzenia: 1366 r.
i 1348 r.

• opisuje działania dyplomatyczne Kazimierza Wielkiego mające na celu zakończenie sporów z Czechami i Krzyżakami

• omawia reformy wprowadzone przez Kazimierza Wielkiego
i ich znaczenie dla unifikacji i rozwoju gospodarczego ziem polskich

• przedstawia rozwój terytorialny państwa Kazimierza Wielkiego

• wskazuje cele polityki Kazimierza Wielkiego związane z umacnianiem pozycji państwa polskiego

• charakteryzuje znaczenie podboju Rusi Halickiej dla rozwoju gospodarczego państwa polskiego

• prezentuje politykę Kazimierza Wielkiego wobec Żydów

• podaje przykłady miejscowości, w których wybudowano Orle Gniazda

7. Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądał piastowski orzeł?

• legendy związane
z pochodzeniem godła polskiego

• najstarsze podobizny orła i związane z nimi kontrowersje

• wizerunki orła na monetach książąt piastowskich

• rozpowszechnienie znaku orła za czasów Władysława Łokietka
i Kazimierza Wielkiego 

• inne symbole, które miały szansę znaleźć się w godle państwa polskiego

• wymienia najstarsze przekazy źródłowe dotyczące orła jako symbolu państwowego

• podaje przykłady źródeł materialnych z wizerunkiem orła, np. monety i pieczęcie

• wyjaśnia genezę symbolu orła przedstawioną w kronice Jana Długosza

• wymienia książąt, którzy od połowy
XII w. umieszczali na monetach i pieczęciach wizerunek orła białego: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego i Kazimierza Sprawiedliwego

• przedstawia inne znaki używane przez władców piastowskich jako symbole państwowe, np. lwa, gryfa, smoka

Rozdział II: Społeczeństwo średniowiecza

1. System feudalny

• społeczeństwo feudalne

• podział społeczeństwa na stany

• kultura rycerska i dworska

• narodziny monarchii stanowej w Polsce

• poprawnie posługuje się terminami: senior, wasal, lenno, hołd lenny, system feudalny, stan

• określa powiązania tworzące drabinę feudalną społeczeństwa średniowiecznego

• wymienia stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopów

• przedstawia przebieg hołdu lennego oraz pasowania na rycerza

• poprawnie posługuje się terminami: suzeren, społeczeństwo stanowe, monarchia patrymonialna

• wyjaśnia zasady funkcjonowania systemu feudalnego

• omawia pozycję prawną i majątkową stanu rycerskiego

• podaje cechy charakterystyczne kultury rycerskiej

• tłumaczy, na czym polegała zasada „Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”

• przedstawia pozycję społeczną duchowieństwa, rycerstwa, chłopów i mieszczan

• charakteryzuje monarchię stanową

• wyjaśnia mechanizmy powstania i funkcjonowania systemu feudalnego

• na przykładzie państwa polskiego zjednoczonego przez Władysława Łokietka przedstawia cechy monarchii stanowej

• omawia różnice pomiędzy monarchią patrymonialną
a monarchią stanową

2. Życie średniowiecznej wsi

• wieś we wczesnym średniowieczu

• zmiany w rolnictwie
w XIII i XIV w.

• kolonizacja na prawie niemieckim

• lokacja osad wiejskich

• życie codzienne mieszkańców średniowiecznej wsi

• układ przestrzenny wsi w średniowieczu

• pochodzenie nazw miejscowości

• poprawnie posługuje się terminami: lokacja, sołtys, dwupolówka, trójpolówka

• podaje przyczyny rozwoju kolonizacji wiejskiej

• poprawnie posługuje się terminami: ława, wolnizna metoda wypaleniskowa

• wymienia wynalazki
i ulepszenia w rolnictwie wprowadzone

w XII –XIV w.

• omawia etapy zakładania wsi na prawie niemieckim

• charakteryzuje zajęcia
i życie codzienne chłopów w średniowieczu

• wymienia obowiązki i uprawnienia sołtysa i wyjaśnia jego specyficzną rolę w osadzie

• wyjaśnia, dlaczego trójpolówka była skuteczniejszą metodą uprawy ziemi niż dwupolówka i gospodarka wypaleniskowa

• przedstawia znaczenie kolonizacji wiejskiej dla rozwoju gospodarczego Polski
w XIII–XIV w.

• tłumaczy pochodzenie nazw miejscowości, takich jak Środa, Piątek, Wola, Piekary, Kowale

• porównuje lokacje na prawie polskim i niemieckim

Tajemnice sprzed wieków – Jaka wiedza kryje się w pieczęciach?

• znaczenie pieczęci jako źródła historycznego

• najstarsze pieczęcie używane przez władców polskich

• funkcja pieczęci jako sposobu uwiarygodnienia dokumentu

• geneza i znaczenie bulli

• omawia rolę pieczęci jako źródła historycznego

• podaje przykłady zastosowania pieczęci majestatycznej

• tłumaczy znaczenie symboli przedstawianych na pieczęciach

• określa czas powstania najstarszych pieczęci używanych przez władców polskich

• wyjaśnia znaczenie badań archeologicznych dla datowania oraz analizy średniowiecznych pieczęci

3. Średniowieczne miasto i jego mieszkańcy

• rozwój miast
w średniowiecznej Europie

• układ przestrzenny miasta w średniowieczu

• struktura organizacji rzemieślniczej – cechu

• życie codzienne w średniowiecznym mieście

• poprawnie posługuje się terminami: patrycjat, pospólstwo, plebs, rada miejska, burmistrz, ława, cech, czeladnik

• wymienia warstwy społeczne w miastach średniowiecznych

• przedstawia warunki życia codziennego w średniowiecznym mieście

• tłumaczy, na czym polegała lokacja miasta na prawie magdeburskim

• wyjaśnia, jakie funkcje pełniły w średniowiecznym mieście: ratusz, pręgierz, rynek, targowisko, mury

• podaje elementy obronne średniowiecznego miasta

• określa rolę miast
w polityce i gospodarce państw europejskich

• porównuje życie codzienne mieszczan
o różnym statusie społecznym

• omawia kompetencje wójta, rady miejskiej
i burmistrza

• wyjaśnia, co oznaczało powiedzenie: „Powietrze miejskie czyni wolnym”

• porównuje rolę i znaczenie miast polskich i europejskich w średniowieczu

• charakteryzuje znaczenie hanzy bałtyckiej dla tego regionu

4. Kościół w średniowieczu

• zróżnicowanie stanu duchownego

• zakony benedyktynów i cystersów oraz ich rola w społeczeństwie średniowiecznym

• wpływ Kościoła na średniowieczną kulturę

• założenie zakonów żebraczych

• ruchy heretyckie funkcjonujące
w średniowieczu

• kryzys papiestwa
i niewola awiniońska

• sobór w Konstancji

• poprawnie posługuje się terminami: duchowieństwo, benedyktyni, cystersi, ruchy heretyckie, inkwizycja, zakony żebracze

• wskazuje na mapie najpopularniejsze
w średniowieczu miejsca pielgrzymek – Rzym
i Santiago de Compostela

• wyjaśnia wyrażenie „benedyktyńska praca”

• podaje lata soboru
w Konstancji: 1414–1418

• przedstawia dokonania postaci: św. Benedykta z Nursji, św. Franciszka
z Asyżu, św. Dominika Guzmana

• wymienia średniowieczne ruchy heretyckie: waldensów
i albigensów

• określa rolę Kościoła
w rozwoju państw europejskich

• określa przyczyny
i skutki utworzenia zakonów żebraczych oraz ich znaczenie

• uzasadnia, dlaczego działalność ruchów heretyckich wywołała sprzeciw Kościoła

• charakteryzuje poglądy wyznawane przez albigensów i waldensów

• wymienia najstarsze ośrodki zakonne na ziemiach polskich

• wskazuje na mapie tereny europejskie, na których organizowano
w średniowieczu krucjaty

• charakteryzuje sytuację materialną duchowieństwa w średniowieczu i wskazuje źródła majątku Kościoła

• wyjaśnia wpływ zakonów na gospodarkę i kulturę
w społeczeństwie średniowiecznym

• porównuje zakony żebracze z zakonami rycerskimi oraz tłumaczy ich rolę

5. Kultura i nauka wieków średnich

• uniwersalny charakter kultury średniowiecznej

• średniowieczne wzorce osobowe: asceta, rycerz, władca

• rola łaciny jako międzynarodowego języka dyplomacji, nauki i kultury

• edukacja i uniwersytety w średniowieczu

• poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet, scholastyka, sztuki wyzwolone

• wymienia średniowieczne wzorce osobowe: ascety, rycerza, władcy

• określa obszary kultury, na które miał wpływ Kościół

• przedstawia dokonania św. Tomasza z Akwinu

• wyjaśnia, dlaczego kultura średniowiecza określana jest mianem uniwersalnej

• omawia znaczenie łaciny w średniowiecznej Europie

• wskazuje wpływ Kościoła na rozwój architektury i sztuki

• charakteryzuje średniowieczne wzorce osobowe

• przedstawia postacie, które w kulturze europejskiej uznaje się
za wzorce: Szymona Słupnika, Rolanda, Karola Wielkiego

• omawia cechy charakterystyczne kultury rycerskiej, dworskiej
i ludowej

• określa rolę kobiet
w średniowieczu na przykładzie Eleonory Akwitańskiej i Jadwigi Śląskiej

• wymienia pierwsze europejskie uniwersytety
i omawia ich rolę dla rozwoju nauki w średniowieczu

• ocenia znaczenie działalności ojców Kościoła i św. Tomasza z Akwinu

6. W cieniu kościołów i zamków

• architektura średniowiecznej Europy

• cechy charakterystyczne architektury, malarstwa
i rzeźby w stylu romańskim oraz gotyckim 

• sztuka polskiego średniowiecza

• średniowieczna rzeźba i zdobnictwo

• wymienia przykładowe zabytki romańskie i gotyckie na ziemiach polskich, w tym w swoim regionie

• wymienia cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego i gotyckiego

• poprawnie posługuje się terminami: portal, prezbiterium, przypora, inicjał, miniatura, Biblia pauperum

• posługując się mapą wskazuje miejsca najsłynniejszych zabytków architektury romańskiej
i gotyckiej

• wyjaśnia, w jaki sposób kopiowano i ozdabiano księgi w średniowieczu

• porównuje styl romański ze stylem gotyckim
i wymienia ich cechy charakterystyczne

• wskazuje na mapie państwa, w których znajduje się najwięcej zabytków romańskich
i gotyckich

• podaje przykłady średniowiecznych budowli świeckich

• tłumaczy rolę Kościoła w rozwoju architektury
i sztuki średniowiecznej

• wyjaśnia genezę architektury romańskiej

• omawia znaczenie Biblii pauperum dla upowszechniania zasad religii chrześcijańskiej

• tłumaczy, dlaczego polskie budownictwo w stylu romańskim nie rozwinęło się w tak wysokim stopniu jak w Europie Zachodniej

Tajemnice sprzed wieków – O czym opowiadają średniowieczne katedry ?

• symbolika średniowiecznych katedr

• katedra w Chartres

• wyjaśnia symbolikę średniowiecznych katedr

• wskazuje cechy stylu gotyckiego na przykładzie katedry w Chartres

Rozdział III: U schyłku średniowiecza

1. Unia Polski
z Litwą

• panowanie Andegawenów w Polsce

• przywilej koszycki

• sytuacja na Litwie przed zawarciem unii
z Polską

• unia polsko-litewska
w Krewie

• znaczenie chrystianizacji Litwy na arenie międzynarodowej

• unia w Wilnie i Horodle

• poprawnie posługuje się terminami: przywilej, unia, unia personalna, bojarzy

• wymienia postanowienia unii w Krewie i Horodle

• wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, państwo zakonu krzyżackiego, Węgry

• wymienia wydarzenia związane z latami: 1374 r., 1385 r., 1401 r., 1413 r.

• przedstawia dokonania postaci: Mendoga, Ludwika Andegaweńskiego, Giedymina, Jadwigi, Władysława Jagiełły, Witolda

• na podstawie drzewa genealogicznego wskazuje pokrewieństwo między Piastami, Andegawenami i Jagiellonami

• podaje przyczyny i skutki wstąpienia Władysława Jagiełły na tron polski

• omawia okoliczności wstąpienia na polski tron Ludwika Andegaweńskiego

• opisuje okoliczności zawarcia unii polsko-
-litewskiej w Krewie

• wyjaśnia, dlaczego unia polsko-litewska była odnawiana w Wilnie
w 1401 r. i w Horodle
w 1413 r.

• wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające
z zawarcia unii polsko-
-litewskiej

• charakteryzuje sytuację Polski i Litwy w drugiej połowie XIV w.

• przedstawia rozwój terytorialny i polityczny państwa litewskiego w XIII
i XIV w.

• ocenia panowanie Jadwigi i Władysława Jagiełły

• opisuje skutki unii
w Krewie dla sytuacji międzynarodowej Litwy

• ocenia znaczenie unii polsko-litewskiej na tle sytuacji międzynarodowej
w Europie

• porównuje unię polsko-litewską
z innymi funkcjonującymi wówczas w Europie (np. unia kalmarska)

2. Wielka wojna
z zakonem krzyżackim

• przyczyny wybuchu wielkiej wojny
z zakonem krzyżackim

• bitwa pod Grunwaldem i jej znaczenie

• pokój toruński
z 1411 r. i skutki wielkiej wojny
z Krzyżakami

• rola konfliktu polsko-
-krzyżackiego na arenie międzynarodowej

• postanowienia soboru w Konstancji

• wyjaśnia przyczyny wielkiej wojny z zakonem krzyżackim

• podaje wydarzenia związane z latami: 15 lipca 1410 r., 1411 r, 1414–1418

• wymienia postanowienia pokoju toruńskiego z 1411 r.

• przedstawia dokonania postaci: Ulricha von Jungingena, Zawiszy Czarnego, Mikołaja Trąby, Pawła Włodkowica

• wskazuje na mapie Czerwińsk, Grunwald, Malbork, Toruń

• wymienia skutki wielkiej wojny z Krzyżakami

• omawia udział Polaków na soborze w Konstancji

• przedstawia przebieg działań wojennych
w czasie wielkiej wojny
z zakonem w latach
1409–1411

• omawia przebieg bitwy pod Grunwaldem

• charakteryzuje sytuację państwa polsko-litewskiego na przełomie XIV i XV w.

• opisuje uzbrojenie lekkiej jazdy litewskiej biorącej udział w bitwie pod Grunwaldem

• ocenia udział Pawła Włodkowica w obradach soboru w Konstancji

• wymienia najważniejsze tezy przedstawione przez Pawła Włodkowica na soborze

• wymienia podstawowe elementy uzbrojenia rycerzy
z początku XV w.

Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko?

• okoliczności powstania obrazu Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”

• ukryte znaczenie
i symbolika obrazu

• losy dzieła w czasie
II wojny światowej

• omawia okoliczności powstania obrazu „Bitwa pod Grunwaldem”

• opisuje przedstawione na obrazie sceny pod względem zgodności z prawdą historyczną

• charakteryzuje symboliczne znaczenie dzieła

• wyjaśnia, dlaczego Niemcom w czasie
II wojny światowej zależało na zniszczeniu „Bitwy pod Grunwaldem”

• ocenia postawę profesora Władysława Woydy i jego wkład
w ocalenie obrazu

3. Europa Zachodnia w XIV i XV wieku

• epidemia dżumy
w XIV w.

• przyczyny, najważniejsze wydarzenia i skutki wojny stuletniej

• ruchy heretyckie i ich przedstawiciele

• powstania ludowe

• wprowadzenie broni palnej i wzrost znaczenia armii zaciężnej

• podaje lata wydarzeń: 1337–1453 – wojna stuletnia

• tłumaczy pojęcie „czarna śmierć”

• wskazuje na mapie państwa biorące udział w wojnie stuletniej

• przedstawia co najmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojny stuletniej

• przedstawia dokonania postaci: Joanny d’Arc, Jana Husa, Johna Balla, Johna Wiklefa, Jana Żiżki

• podaje niektóre skutki epidemii dżumy w XIV w.

• wymienia powstania ludowe, które wybuchły na terenie Francji i Anglii w XIV i XV w.

• wyjaśnia skutki wprowadzenia broni palnej i armii zaciężnej

• omawia główne założenia husytyzmu

• wskazuje na mapie główne kierunki rozprzestrzeniania się „czarnej śmierci”

• omawia skutki epidemii dżumy

• wymienia przyczyny
i następstwa wojny stuletniej

• wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się walki podczas wojny stuletniej oraz buntów chłopskich

• omawia przyczyny wystąpień ludowych
na terenie Francji i Anglii
w XIV i XV w.

• charakteryzuje nowe techniki walki wprowadzone w XV w.: zastosowanie broni palnej, walka taborem, uformowanie armii zaciężnej

• przedstawia przyczyny
i przebieg powstania husytów w Czechach

• wyjaśnia, dlaczego Jana Husa spalono na stosie

• określa wpływ husytyzmu dla rozwoju Europy •

4. Nowe potęgi w Europie Wschodniej

• rozwój terytorialny Polski i Litwy

• wzrost znaczenia Moskwy

• ekspansja imperium osmańskiego  w Europie

• bitwa pod Warną

• upadek Konstantynopola

• podaje lata wydarzeń:
1444 r. – bitwa pod Warną, 1453 r. – zdobycie Konstantynopola

• poprawnie posługuje się terminami: sułtan, janczarzy, car

• wskazuje na mapie: imperium osmańskie, Konstantynopol, Warnę, Wielkie Księstwo Moskiewskie

• przedstawia dokonania postaci: Władysława III Warneńczyka, Jana Hunyadyego, Dymitra Dońskiego, Iwana III Srogiego, Iwana IV Groźnego

• wyjaśnia skutki zdobycia Konstantynopola przez Turków

• określa rolę rozwoju państwa moskiewskiego dla tego regionu

• wymienia czynniki, które decydowały o sile militarnej imperium tureckiego

• wskazuje na mapie kolejne ziemie podbijane przez Turków w Europie

• omawia przebieg bitwy pod Warną

• porównuje oddziały janczarów z oddziałami piechoty europejskiej

• uzasadnia, dlaczego upadek Konstantynopola jest uznawany za jedną
z granicznych dat średniowiecza

• wyjaśnia, z jakiego powodu po klęsce Konstantynopola wyznawcy prawosławia zaczęli nazywać Moskwę trzecim Rzymem

• ocenia konsekwencje, jakie miały dla Polski i Litwy powstanie imperium osmańskiego oraz zjednoczenie ziem ruskich

5. Wojna trzynastoletnia

• znaczenie powstania Związku Jaszczurczego
i Związku Pruskiego

• przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej

• przebieg działań wojennych w latach 1454–1466

• postanowienia drugiego pokoju toruńskiego

• skutki wojny trzynastoletniej

• określa ramy czasowe wojny trzynastoletniej

• wskazuje podstawową przyczynę wybuchu konfliktu

• poprawnie posługuje się terminem stan szlachecki

• wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski
w wyniku podpisania drugiego pokoju toruńskiego

• zna wydarzenia związane z latami: 1440 r., 1454 r., 1462 r., 1466 r.

• przedstawia dokonania postaci: Jana Bażyńskiego, Piotra Dunina, Kazimierza Jagiellończyka

• wymienia przyczyny
i skutki wojny trzynastoletniej

• omawia znaczenie armii zaciężnej w wojnie trzynastoletniej

• omawia poszczególne etapy wojny trzynastoletniej

• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny trzynastoletniej

• podaje nazwy ziem odzyskanych przez Królestwo Polskie na mocy pokoju toruńskiego z 1466 r.

• wyjaśnia, dlaczego szlachta i mieszczanie mieszkający w Prusach dążyli do przyłączenia ich ziem do Polski

• porównuje działania wielkiej wojny z zakonem prowadzonej przez Władysława Jagiełłę do działań zbrojnych prowadzonych

podczas wojny trzynastoletniej

• omawia zmiany, które zaszły w sytuacji międzynarodowej Polski po wojnie trzynastoletniej

• ocenia znaczenie przywilejów nadanych
w czasie wojny trzynastoletniej stanowi szlacheckiemu

• ocenia znaczenie wydarzeń wojny trzynastoletniej na tle sytuacji politycznej
i społecznej ówczesnej Europy

Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądały działania średniowiecznych szpiegów?

• działalność średniowiecznych szpiegów

• polscy i krzyżaccy szpiedzy w średniowieczu

• sposób szyfrowania wiadomości

• omawia główne zadania średniowiecznych szpiegów

• charakteryzuje średniowieczne sposoby szyfrowania wiadomości

• wyjaśnia, jak werbowano
i wynagradzano szpiegów
w średniowieczu

• wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich
i krzyżackich

• wyjaśnia, jak werbowano
i wynagradzano szpiegów
w średniowieczu

• wymienia najsłynniejszych szpiegów polskich

i krzyżackich

6. Kultura późnego średniowiecza
w Polsce

• rozkwit kultury polskiej
w XIV i XV w.

• wybitni polscy uczeni

średniowiecza i ich dokonania

• najważniejsze osiągnięcia polskiej architektury

i sztuki gotyckiej

• twórczość rzeźbiarska

Wita Stwosza

• wymienia najsłynniejsze przykłady sztuki gotyckiej
w Polsce: m.in. ołtarz Wita Stwosza, Bazylikę Mariacką w Gdańsku, Barbakan
w Krakowie, ratusz w Toruniu

• wie, kim był i czym zasłynął Wit Stwosz oraz Mikołaj Kopernik

• przedstawia dokonania postaci: Wita Stwosza, Marcina Króla, Wojciecha z Brudzewa, Mikołaja Kopernika, Pawła Włodkowica, Jana Ostroroga

• omawia znaczenie odnowienia Akademii Krakowskiej w 1400 r.

• wyjaśnia, dlaczego okres panowania Kazimierza Jagiellończyka nazywany jest złotą jesienią polskiego średniowiecza

• potrafi wymienić przykłady budowli w stylu gotyckim w swoim regionie

• wskazuje na mapie tereny, na których powstało najwięcej budowli w stylu gotyckim

•porównuje rozwój kultury polskiej z kulturą europejską

• wyjaśnia na czym polega specyfika sztuki i literatury polskiej omawianego okresu

•wymienia czas powstania oraz twórców znanych w regionie budowli
i dzieł z okresu późnego średniowiecza

• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby średniowiecznej na przykładzie piety i Pięknej Madonny

• wyjaśnia, na czym polega wartość historyczna i kulturowa ołtarza Wita Stwosza

• omawia dokonania sławnych absolwentów Akademii Krakowskiej

• samodzielnie dociera do informacji dotyczących kultury późnego średniowiecza w swoim regionie

(np. przy realizacji projektu)

• charakteryzuje osiągnięcia kultury późnego średniowiecza
w swoim regionie na tle kultury polskiej
i europejskiej

Rozdział IV: Narodziny nowożytnego świata

1. Cywilizacje Ameryki

• cywilizacje Ameryki prekolumbijskiej

• osiągnięcia naukowo-

-techniczne oraz sztuka Olmeków, Majów, Azteków
i Inków

• wskazuje na mapie tereny zamieszkałe przez Azteków, Majów i Inków

• wymienia najważniejsze ośrodki cywilizacyjne rdzennych mieszkańców Ameryki

• wskazuje podstawowe osiągnięcia cywilizacyjne kultur prekolumbijskich

• omawia najważniejsze osiągnięcia techniczne cywilizacji prekolumbijskich

• porównuje poziom rozwoju cywilizacji prekolumbijskich
z cywilizacją Europejczyków

• wskazuje cechy charakterystyczne sztuki prekolumbijskiej

• uzasadnia, dlaczego Majowie są określani przez niektórych uczonych Grekami Ameryki

• omawia funkcjonowanie poczty i sieci dróg w państwie Inków

• przedstawia system wierzeń Azteków

2. Wielkie odkrycia geograficzne

• rozwój nauki i techniki
w Europie w XV w.

• sytuacja gospodarcza

i społeczna na kontynencie europejskim w XV w.

• utrudnienia w handlu
z krajami Dalekiego Wschodu

• poszukiwanie morskiej drogi do Indii

• odkrycia żeglarzy portugalskich

• nawiązanie przez Europejczyków bezpośrednich kontaktów handlowych

z Afryką i Indiami

• wyprawa Krzysztofa Kolumba i znaczenie odkrycia Ameryki

• wyprawa Ferdynanda

Magellana dookoła świata

• układ w Tordesillas

• podaje wydarzenia związane z latami:1492 r., 1498 r., 1519–22 r.

• wymienia nazwiska głównych odkrywców z XV i XVI w.

• wskazuje na mapie szlaki wypraw najważniejszych odkrywców – Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana

• przedstawia dokonania postaci: Henryka Żeglarza, Bartłomieja Diaza, Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana

• poprawnie posługuje się terminami: astrolabium, karawela, kompas, busola

• wymienia co najmniej dwie przyczyny wielkich odkryć geograficznych

• opisuje przebieg wypraw wielkich odkrywców: Vasco da Gamy, Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana

• wyjaśnia, dlaczego Hiszpania i Portugalia miały największy udział w wielkich odkryciach geograficznych

• przedstawia dokonania postaci: Ameriga Vespucciego, Paola Toscanellego

• szczegółowo omawia przyczyny wielkich odkryć geograficznych

• omawia zasługi, jakie mieli dla rozwoju żeglarstwa Henryk Żeglarz, Ferdynand Aragoński
i Izabela Kastylijska

• omawia postanowienia traktatu w Tordesillas i jego skutki

• charakteryzuje organizację wypraw odkrywczych oraz zasady organizacji kolonii

• ocenia, jaki wpływ na odkrycia geograficzne miał rozwój kartografii i nawigacji

3. Skutki wielkich odkryć

• podbój Ameryki

przez konkwistadorów

• zagłada Indian

• zniszczenie dorobku kulturalnego ludów Ameryki

• wzajemne wpływy cywilizacyjne pomiędzy Europą a nowo odkrytym kontynentem

• skutki odkryć geograficznych

• poprawnie posługuje się terminem: konkwistador

• wymienia skutki odkryć geograficznych dla rdzennych mieszkańców Ameryki

• wskazuje wpływ odkryć na rozwój Europy nowożytnej

• omawia dokonania postaci: Ferdynanda Corteza, Francisca Pizarra, Montezumy, Atahualpy

• przedstawia następstwa odkryć geograficznych dla gospodarki Europy

• wskazuje na mapie szlaki handlowe tworzące tzw. złoty trójkąt

• posługuje się pojęciami: rewolucja cen, dualizm ekonomiczny

• wymienia etapy podboju państwa Azteków i Inków

• wyjaśnia przyczyny powstania kolonii
w Ameryce

• wskazuje na mapie tereny zajęte przez Hiszpanów
i Portugalczyków

• charakteryzuje wymianę handlową pomiędzy Ameryką, Europą i Afryką na szlaku tzw. złotego trójkąta

• podaje przyczyny zmniejszenia się liczby rdzennych mieszkańców Ameryki w XVI w.

• omawia funkcjonowanie europejskich kolonii
w Ameryce

4. Gospodarka
w epoce kolonialnej

• zmiany w gospodarce europejskiej wywołane odkryciami geograficznymi

• nowe środki płatnicze

– weksle i banknoty

• kompanie handlowe i ich rola w XVII i na początku XVIII w.

• powstanie nowych form produkcji: praca nakładcza i manufaktura

• początki gospodarki kapitalistycznej

• niewolnictwo i jego rola w gospodarce kolonialnej

• wyjaśnia, kim byli korsarze

• omawia model dualizmu
w rozwoju gospodarczym

• poprawnie posługuje się terminami: kompania handlowa, praca nakładcza, manufaktura, kapitalizm

• wymienia najważniejsze zmiany gospodarcze spowodowane odkryciami geograficznymi, m.in.: rozwój handlu, zwiększenie produkcji, zmiany w rolnictwie

• tłumaczy, na czym polegała praca nakładcza

• omawia znaczenie założenia kompanii handlowych dla rozwoju wymiany towarowej między Europą a Afryką, Azją i Ameryką

• omawia zmiany, jakie zaszły w handlu w wyniku odkryć geograficznych

• charakteryzuje podział gospodarczy kontynentu europejskiego: państwa
na zachód od Łaby specjalizujące się w handlu i rzemiośle, państwa na wschód od Łaby – zdominowane przez rolnictwo

• wyjaśnia przyczyny wprowadzenia pracy nakładczej

• przedstawia zmiany
w rolnictwie spowodowane wzrostem wymiany handlowej

• wymienia korzyści, jakie niosło za sobą wprowadzenie do użytku weksli i banknotów

• tłumaczy znaczenie określenia, że gospodarka

\w epoce kolonialnej zaczęła mieć charakter globalny

5. Kultura odrodzenia w Europie

• idea humanizmu

i nawiązania do antyku

• wynalazek druku i jego wpływ na rozpowszechnienie się idei odrodzenia

• rola Włoch
w powstaniu i rozwoju renesansu

• główne ośrodki odrodzenia w Europie

• działalność i osiągnięcia

Leonarda da Vinci

• przedstawiciele renesansu: Michał Anioł i Erazm z Rotterdamu

• zmiany w nauce
i technice
w okresie odrodzenia

• wymienia najsłynniejsze postacie odrodzenia: Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Galileusza

• poprawnie posługuje się terminami: mecenas, renesans, odrodzenie, humanizm

• określa, w którym państwie narodził się renesans

• wymienia cechy charakterystyczne architektury renesansu

• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, Galileusza, Giordana Bruna, Michała Anioła, Erazma z Rotterdamu, Jana Gutenberga

• tłumaczy znaczenie wynalezienia druku dla rozwoju renesansowej nauki

• podaje przykłady dzieł artystów epoki odrodzenia

• podaje przykłady inspiracji sztuką antyczną w architekturze i dziełach renesansowych artystów

• wyjaśnia sens stwierdzenia: „Człowiekiem jestem
i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”

• podaje tytuły najsłynniejszych dzieł włoskiego renesansu

• wymienia najsłynniejszych mecenasów włoskiego odrodzenia

• omawia rolę uniwersytetów w rozwoju nauki w odrodzeniu

• tłumaczy, na czym polegał mecenat

• wskazuje podobieństwa oraz różnice pomiędzy sztuką średniowiecza
i renesansu

• charakteryzuje humanizm jako nowy nurt w filozofii
i kulturze

6. Nowe wyznania w Europie

• Kościół na początku XVI w.

• przyczyny reformacji

• główne nurty ruchu reformacyjnego i ich twórcy

• anglikanizm – przyczyny i przebieg reformacji

w Anglii

• przebieg ruchu reformacyjnego – dysputy, prześladowania
i wojny religijne

• podaje wydarzenie
i znaczenie roku 1517

• określa, kim był i czym zasłynął Marcin Luter i Jan Kalwin

• prawidłowo stosuje pojęcia: odpust, protestantyzm

• omawia wydarzenia związane z latami:
1534 r.,1536 r., 1555 r.

• podaje główne tezy głoszone przez Marcina Lutra i Jana Kalwina

• poprawnie posługuje się terminami: symonia, nepotyzm, reformacja, luteranizm, kalwinizm, arianie

• wymienia główne przyczyny  i skutki reformacji

• prezentuje główne nurty ruchu reformacyjnego

• wskazuje na mapie państwa, w których reformacja miała największy zasięg

• przedstawia dokonania postaci: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII

• charakteryzuje wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm

• przedstawia gospodarcze skutki ruchu reformacyjnego

• wyjaśnia, kim byli arianie

• omawia organizację kościołów protestanckich

• tłumaczy znaczenie zasady „czyj kraj, tego religia”
i określa jego dalekosiężne skutki

• ocenia, jaki wpływ na rozpowszechnienie idei reformacji miało wynalezienie druku

• dostrzega wpływ reformacji na umocnienie władzy państwowej w niektórych krajach protestanckich
(np. Prusy Książęce, Szwecja) 

7. Kontrreformacja

• postanowienia soboru trydenckiego

• cele i sposób działania jezuitów

• zmiany w Kościele katolickim

• wojna trzydziestoletnia

• podaje rok zwołania soboru trydenckiego – 1545

• wymienia podstawowe założenia kontrreformacji

• wymienia przynajmniej dwie zmiany wprowadzone
w Kościele katolickim
w wyniku soboru trydenckiego

• poprawnie posługuje się terminami: inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych, jezuici, nuncjusz, kongregacja

• omawia główne zasady działalności zakonu jezuitów

• porównuje wnętrze zboru protestanckiego
z wystrojem Kościoła katolickiego

• wymienia zmiany wprowadzone w Kościele katolickim w wyniku soboru trydenckiego

• przedstawia przyczyny
i skutki wojny trzydziestoletniej

• opisuje sytuację
w Kościele katolickim
w XVI w.

• wymienia zadania inkwizycji w walce
z reformacją

• wyjaśnia, w jakim celu sporządzono indeks ksiąg zakazanych

• przedstawia postać Ignacego Loyoli

• omawia reformy wprowadzone w Kościele katolickim po soborze trydenckim

• charakteryzuje ideologiczne założenia wystroju wnętrz zboru protestanckiego i kościoła katolickiego

• ocenia rolę jezuitów
w walce z reformacją

• omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny trzydziestoletniej

•zna pojęcie reforma katolicka, potrafi wyjaśnić różnicę pomiędzy pojęciami: kontrreformacja
i reforma katolicka

Rozdział V: Rzeczpospolita w XVI wieku

1. Początki demokracji szlacheckiej

• przywileje szlacheckie

• ekonomiczne podstawy demokracji szlacheckiej

• znaczenie konstytucji

Nihil novi

• instytucje demokracji szlacheckiej – sejm walny i sejmiki

• reformy związane

z ruchem egzekucyjnym

• prawidłowo stosuje pojęcia: magnateria i szlachta średnia, sejm walny, sejmiki, poseł, przywilej

• wyjaśnia, czym była egzekucja praw i dóbr

• wymienia trzy stany sejmujące

• poprawnie posługuje się terminami: szlachta zagrodowa, gołota, senat, instrukcje poselskie, izba poselska, marszałek, veto, hetman, ruch egzekucyjny, królewszczyzny

• omawia najważniejsze przywileje szlacheckie

• charakteryzuje różnorodność stanu szlacheckiego

• przedstawia etapy kształtowania się ustroju demokracji szlacheckiej

• poprawnie posługuje się terminami: konstytucje sejmowe, podskarbi, kanclerz, sejm walny

• przedstawia genezę stanu szlacheckiego

• wyjaśnia zasady działalności ruchu egzekucyjnego

• przedstawia funkcjonowanie sejmu walnego

• wyjaśnia, czym było wojsko kwarciane

• ocenia znaczenie przywilejów szlacheckich

• omawia pozycję gospodarczą i polityczną szlachty polskiej w XVI w.

• porównuje sytuację polityczną i majątkową średniej szlachty z pozycją gołoty

• charakteryzuje przebieg obrad sejmiku szlacheckiego

• porównuje ustrój Rzeczpospolitej XVI w. do ustrojów innych krajów europejskich

Tajemnice sprzed wieków – Jak obradowano na sejmikach i sejmach?

• znaczenie sejmików
i sejmu walnego

• przebieg obrad sejmików ziemskich

• uczestnictwo przedstawicieli sejmików w roli posłów na sejmie walnym

• miejsca zwoływania sejmów

• ocenia stosunek szlachty do udziału w sejmikach ziemskich i sejmie walnym

• tłumaczy, dlaczego sejmiki odbywały się najczęściej w kościołach

• omawia sposób głosowania na posłów podczas obrad sejmiku ziemskiego

• przedstawia zastosowanie rugów poselskich

• wymienia miejsca obrad sejmu oraz uzasadnia przyczynę określonej lokalizacji

• wyjaśnia, dlaczego szlachta uważała, że ustrój Rzeczypospolitej jest doskonały

2. Rozwój gospodarczy Polski

• zasady funkcjonowania folwarku pańszczyźnianego

• życie codzienne mieszkańców polskiej wsi w XVI–XVIII w.

• rola Gdańska
w rozwoju gospodarczym Królestwa Polskiego
w XVI w.

• zmiany w handlu europejskim w XVI w.

• poprawnie posługuje się terminami: folwark, pańszczyzna

• wskazuje na mapie główne ośrodki handlowe na ziemiach polskich

• określa rolę Gdańska w rozwoju handlu  morskiego

• wymienia produkty eksportowane z Polski
w XV– XVII w.

• podaje nazwy towarów importowanych do Polski w XV– XVII w.

• wyjaśnia znaczenie Gdańska dla wymiany towarowej między Polską a Europą Zachodnią

• omawia funkcjonowanie folwarku pańszczyźnianego

• wymienia przyczyny rozwoju folwarków pańszczyźnianych

• charakteryzuje pozycję gospodarczą Gdańska oraz jego mieszkańców
w XVI–XVII w.

• ocenia wpływ rozwoju gospodarczego Polski
w XVI w. na poziom życia poszczególnych grup społecznych

• omawia propozycje reform społeczno-gospodarczych Jana z Ludziska oraz arian

• porównuje drogi rozwoju Europy Wschodniej i Europy Zachodniej dostrzegając genezę współczesnych różnic w rozwoju gospodarczym Europy wschodniej i zachodniej w XVI w.

3. Czasy Zygmunta Starego

• funkcjonowanie unii polsko-litewskiej

w czasach Jagiellonów

• polityka dynastyczna

Jagiellonów

• panowanie Zygmunta

Starego

• przyczyny i znaczenie hołdu pruskiego

• wskazuje na mapie państwa, w których na przełomie XV
i XVI w. władzę sprawowali Jagiellonowie

• lokalizuje na mapie kraje,
z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny za panowania Zygmunta Starego

• podaje najważniejsze wydarzenia z wojny
z Moskwą i z zakonem krzyżackim

• podaje wydarzenia związane z latami: 1515 r., 1525 r.

• charakteryzuje sytuację międzynarodową Polski
za panowania Zygmunta Starego

• wyjaśnia przyczyny
i przebieg ostatniego konfliktu zbrojnego
z zakonem krzyżackim

• wskazuje na mapie ziemie utracone w XVI w. przez Wielkie Księstwo Litewskie na rzecz Moskwy

• wyjaśnia przyczyny podpisania porozumienia jagiellońsko-
-habsburskiego
w Wiedniu

• przedstawia przyczyny, przebieg i skutki konfliktu z Moskwą

• ocenia znaczenie hołdu pruskiego dla sytuacji międzynarodowej Polski

• ocenia wpływ rządów Zygmunta Starego na umocnienie międzynarodowej pozycji państwa polskiego

• dokonuje bilansu rządów Zygmunta Starego na szerokim tle sytuacji międzynarodowej

4. Rzeczpospolita Obojga Narodów

• panowanie Zygmunta

Augusta

• pierwsza wojna
o Inflanty i jej następstwa

• początki polskiej floty

• unia polsko-litewska
w Lublinie

• powstanie Rzeczypospolitej

Obojga Narodów

• skutki unii lubelskiej

• poprawnie posługuje się terminami: unia realna i unia personalna

• wymienia postanowienia unii lubelskiej

• lokalizuje na mapie tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziemie Korony

• podaje wydarzenia związane z latami:
1563–1570, 1569, 1572

• wyjaśnia przyczyny
i skutki zawarcia unii
w Lublinie

• wskazuje na mapie Carstwo Rosyjskie, ziemie włączone na mocy unii lubelskiej do Korony

• wymienia przyczyny
i skutki wojny o Inflanty

• określa konsekwencje zawarcia unii lubelskiej

• przedstawia stanowisko zwolenników unii realnej Polski i Litwy

• podaje argumenty przeciwników zawarcia unii polsko-litewskiej

• charakteryzuje ustrój, podział administracyjny, obszar oraz zróżnicowanie narodowościowe i religijne Rzeczypospolitej Obojga Narodów

• ocenia panowanie Zygmunta Augusta

5. Kultura polskiego  odrodzenia

• wpływ sytuacji gospodarczej
na rozwój polskiej kultury i sztuki
w XVI w.

• oddziaływanie włoskiego renesansu na rozwój odrodzenia na terenach Rzeczypospolitej

• najwybitniejsze polskie dzieła renesansowe

• przedstawia dokonania postaci: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Mikołaja Kopernika

• podaje główne cechy kultury polskiego odrodzenia

• przedstawia dokonania postaci: Macieja
z Miechowa, Marcina Kromera, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Szymona Szymonowica, Andrzeja Frycza Modrzewskiego

• uzasadnia, dlaczego
XVI w. w Polsce nazywa się złotym wiekiem

• wskazuje wpływy włoskiego renesansu
na kulturę polską

• wymienia przykładowe dzieła sztuki renesansowej w Polsce oraz w swoim regionie

• wymienia przedstawicieli polskiego renesansu i omawia ich największe osiągnięcia

• omawia cechy architektury renesansu na przykładzie zabytków
w Polsce

• charakteryzuje literaturę polskiego odrodzenia i jej znaczenie dla rozwoju języka polskiego

• omawia rozwój szkolnictwa w czasach odrodzenia

• wyjaśnia, w jaki sposób działalność królowej Bony przyczyniła się do rozwoju polskiej gospodarki
i kultury

• tłumaczy znaczenie ogłoszenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika i porównuje ją
z systemem geocentrycznym

• wskazuje renesansowe elementy krakowskiego Wawelu

• wymienia kolekcję arrasów Zygmunta Augusta jako przykład sztuki renesansowej

Tajemnice sprzed wieków – Gdzie pochowano Mikołaja Kopernika?

• badania historyków
i archeologów

• odkrycie krypty
w katedrze
we Fromborku w 2005 r.

• znalezienie miejsca pochówku Mikołaja Kopernika

• wymienia hipotezy dotyczące miejsca pochówku Mikołaja Kopernika

• tłumaczy, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcy interesowali się poszukiwaniami grobu Mikołaja Kopernika

• wyjaśnia udział bibliologów
w potwierdzeniu tożsamości Mikołaja Kopernika

• omawia zasady współpracy historyków, archeologów, kryminologów
i genetyków podczas poszukiwań grobu Mikołaja Kopernika

6. Kraj wielu wyznań

• wieloreligijna tradycja państwa Jagiellonów

• rozwój protestantyzmu
w Rzeczypospolitej Obojga Narodów

• szkolnictwo protestanckie
w Polsce

• bracia polscy i zasady ich wiary

• realizacja uchwał soboru trydenckiego

w Rzeczypospolitej

• działalność Piotra Skargi

• unia brzeska i jej skutki

• konfederacja warszawska i jej znaczenie

• terytorialne rozmieszczenie grup wyznaniowych w Rzeczypospolitej

• poprawnie posługuje się terminami: bracia polscy, konfederacja, grekokatolicy

• wyjaśnia, kim byli arianie

• wymienia wydarzenia związane z latami: 1570 r., 1573 r.,

• przedstawia dokonania postaci: Jana Łaskiego, Faustyna Socyna, Piotra Skargi, Stanisława Hozjusza

• wskazuje tereny zamieszkałe przez katolików, prawosławnych, luteran, kalwinistów i arian

• wymienia wydarzenia związane z latami:
1596 r., 1602 r.

• charakteryzuje rozwój kontrreformacji w Polsce

• przedstawia postanowienia ugody sandomierskiej i konfederacji warszawskiej

• ocenia znaczenie konfederacji warszawskiej dla sytuacji protestantów w Rzeczypospolitej

• tłumaczy, w jaki sposób reformacja wpłynęła na rozwój kultury polskiej

• omawia wkład arian w rozwój nauki i szkolnictwa

• porównuje przebieg reformacji i kontrreformacji w Europie Zachodniej z działalnością tych ruchów na ziemiach polskich

• wyjaśnia, dlaczego poglądy braci polskich zostały uznane za zbyt radykalne i były zwalczane przez przedstawicieli innych wyznań

7. Pierwsi królowie elekcyjni

• przebieg i skutki pierwszego bezkrólewia

• elekcja i ucieczka Henryka Walezego

• okoliczności wyboru

na króla Stefana Batorego

• wojna o Inflanty

• wymienia wydarzenia związane z latami: 1572 r., 1573 r.

• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja, interreks, sejm elekcyjny, sejm koronacyjny, artykuły henrykowskie

• podaje wydarzenia związane z latami:1575 r., 1577 r., 1582 r.

• poprawnie posługuje się terminami: sejm konwokacyjny piechota wybraniecka, pacta conventa

• przedstawia dokonania postaci: Jakuba Uchańskiego, Henryka Walezego, Anny Jagiellonki, Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego

• wskazuje na mapie: Inflanty, Połock, Psków, Smoleńsk

• omawia okoliczności pierwszych wolnych elekcji

• wymienia pierwszych królów elekcyjnych i charakteryzuje ich panowanie

• omawia główne założenia artykułów henrykowskich oraz dokumentu pacta conventa

• przedstawia znaczenie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta

• ocenia rolę Jana Zamoyskiego w elekcji Stefana Batorego na króla Polski

• określa wpływ pierwszych wolnych elekcji  na ukształtowanie ustroju Rzeczypospolitej

• charakteryzuje przebieg
i skutki wojny polsko-moskiewskiej o Inflanty

• ocenia panowanie Stefana Batorego

Rozdział VI: Wiek wojen

1. Angielska monarchia parlamentarna

• rządy Tudorów w Anglii

• przyczyny konfliktu między angielskim królem a parlamentem

• przebieg i skutki wojny domowej w Anglii

• rola Olivera Cromwella
w polityce republiki angielskiej

• podbój Irlandii, uzależnienie Szkocji
i powstanie Wielkiej Brytanii

• poprawnie posługuje się terminami: gentry, purytanie, rojaliści, restauracja monarchii

• podaje co najmniej jedną przyczynę wojny domowej
w Anglii

• rozumie pojęcie monarchii parlamentarnej

• wymienia wydarzenia związane z latami:
1649 r., 1660 r., 1679 r.

• przedstawia dokonania postaci: Henryka VIII, Elżbiety I, Karola I, Olivera Cromwella, Karola II Stuarta, Wilhelma Orańskiego

• charakteryzuje ustrój monarchii parlamentarnej

• podaje rok uchwalenia Aktu Nawigacyjnego – 1651

• podaje przyczyny konfliktu króla Karola I
z parlamentem

• wymienia przedstawicieli zasiadających w angielskiej Izbie Gmin oraz w Izbie Lordów

• omawia przyczyny wojny domowej w Anglii

• ocenia dokonania Olivera Cromwella dla ukształtowania się monarchii parlamentarnej
w Anglii

• wyjaśnia, kim byli ojcowie pielgrzymi i podaje, jakie święto upamiętnia ich przybycie do Ameryki

• określa skutki uchwalenia Aktu nawigacyjnego

• przedstawia kolejne etapy kształtowania się angielskiej monarchii parlamentarnej

2. Monarchia absolutna we Francji

• wojna trzydziestoletnia

• rola kardynała Richelieu

w kształtowaniu monarchii absolutnej
we Francji

• ustrój monarchii absolutnej
na przykładzie państwa

pod panowaniem

Ludwika XIV

• merkantylizm i jego znaczenie dla gospodarki Francji

• wpływ władzy absolutnej na rozwój nauki, kultury
i architektury

• poprawnie posługuje się terminami: monarchia absolutna, merkantylizm

• definiuje pojęcie monarchii absolutnej

• wymienia co najmniej jedną cechę gospodarki merkantylistycznej

• przedstawia dokonania co najmniej trzech z wymieniowych  postaci: Ludwika XIV, Armanda Richelieu, Jeana Baptiste’a Colberta, Moliera, Pierre’a Corneille’a, Jeana Baptiste’a Racine’a

• omawia rządy absolutne na przykładzie panowania Ludwika XIV

• podaje przykładowe osiągnięcia kultury
i sztuki francuskiej
XVII w.

• wymienia działania kardynała Richelieu, które doprowadziły do stworzenia we Francji monarchii absolutnej

• określa stosunek Ludwika XIV
do innowierców

• wyjaśnia, jaką rolę
w walce z opozycją wobec rządów króla pełniła Bastylia

• podaje zasady funkcjonowania merkantylizmu

• omawia rozwój gospodarczy we Francji

• porównuje monarchię absolutną z monarchią parlamentarną

• charakteryzuje rozwój kultury i sztuki za panowania Ludwika XIV

3. Początki rządów Wazów

• panowanie Zygmunta III Wazy

• polityka wewnętrzna
 i zagraniczna

• wojny polsko-
-szwedzkie

w pierwszej połowie XVII w.

• rola husarii w wojnach
w XVII w.

• poprawnie posługuje się terminami: rokosz, husaria

• podaje co najmniej jedną przyczynę konfliktu Zygmunta III ze szlachtą

• wymienia przynajmniej jedną przyczynę i jeden skutek wojen polsko-
-szwedzkich

• podaje wydarzenia związane z datą: 1605 r., 1627 r., 1629 r.

• przedstawia dokonania postaci: Zygmunta III Wazy, Mikołaja Zebrzydowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Koniecpolskiego

• wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się walki w czasie wojen polsko-szwedzkich

• omawia okoliczności wyboru Zygmunta III Wazy na króla Polski

• wskazuje pokrewieństwo Zygmunta III Wazy
z Jagiellonami

• wymienia przyczyny
i skutki wojen polsko-
-szwedzkich

• ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Zygmunta III Wazy

• przedstawia sytuację innowierców oraz wpływy jezuitów w państwie rządzonym przez Zygmunta III Wazę

• opisuje uzbrojenie husarii

4. Konflikt z Rosją
i Turcją

• walki o tron w Rosji

• wojna z Rosją

• sytuacja na Zaporożu
i Kozaczyźnie

• wojny z Turcją

• wymienia co najmniej po jednej przyczynie wojen prowadzonych w pierwszej połowie XVII w. z Rosją
i Turcją

• poprawnie posługuje się terminami: dymitriady, Kozacy, kozaczyzna

• wyjaśnia wydarzenia związane z latami: 1610 r., 1620 r.

• poprawnie posługuje się terminami: Dzikie Pola, porohy, Zaporoże, ataman, sicz

• wyjaśnia wydarzenia związane z latami: 1612 r, 1634 r.

• przedstawia dokonania postaci: Borysa

Godunowa, Wasyla Szujskiego, Stanisława

Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza

• omawia sytuację Kozaków zamieszkujących

Zaporoże

• wskazuje na mapie Smoleńsk, Moskwę, Zaporoże

• opisuje przebieg i skutki walk o tron moskiewski
w XVII w.

• omawia przyczyny oraz przebieg wojen z Turcją
w pierwszej połowie
XVII w.

• wymienia korzyści
i zagrożenia wynikające
z powstania kozaczyzny

• charakteryzuje rolę hetmanów Stanisława

Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza

w bitwach pod Kłuszynem, Cecorą i Chocimiem

• przedstawia sytuację militarną Rzeczypospolitej
w pierwszej połowie
XVII w.

5. Powstanie kozackie

• pozycja Kozaków

w Rzeczypospolitej

• powstanie Chmielnickiego

• interwencja rosyjska
na Ukrainie

• skutki wojny domowej
na Ukrainie

• wymienia co najmniej jedną przyczynę powstania kozackiego

• wskazuje na mapie zasięg powstania Chmielnickiego

• wie, kim był i czym zasłynął Bohdan Chmielnicki

• wymienia wydarzenia związane z latami:
1648 r., 1651 r., 1667 r., 1686 r.

• przedstawia dokonania postaci: Władysława IV, Jana Kazimierza, Bohdana Chmielnickiego, Tuhaj-beja, Jeremiego Wiśniowieckiego

• omawia pozycję społeczną i polityczną Kozaków w Rzeczypospolitej

• przedstawia skutki powstania Chmielnickiego

• wymienia wydarzenia związane z latami:
1654 r.,1658 r.

• charakteryzuje sytuację Kozaków na Ukrainie

• podaje przyczyny, przebieg i skutki wybuchu powstań kozackich
na Ukrainie

• wymienia postanowienia rozejmu zawartego w Hadziaczu

• wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Rosji na mocy pokoju wieczystego z 1686 r.

• omawia rolę Tatarów
w wojnie Kozaków
z wojskiem polskim

• przedstawia zróżnicowanie religijne
i działalność jezuitów
na Ukrainie

• porównuje uzbrojenie wojska zaporoskiego
z wyposażeniem husarii

6. Potop szwedzki

• przyczyny i przebieg potopu szwedzkiego

• przyczyny zwycięstw

Szwedów

• wojna partyzancka

• śluby lwowskie Jana

Kazimierza

• uniezależnienie Prus

• pokój w Oliwie

• podaje wydarzenia związane z latami: 1655 r., 1656 r., 1660 r.

• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew potopu szwedzkiego

• przedstawia dokonania postaci: Karola Gustawa, Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego, Jerzego Rakoczego

• wymienia przyczyny
i skutki najazdu Szwedów na Polskę

• przedstawia okoliczności najazdu Szwedów
na Polskę

• omawia kolejne etapy potopu szwedzkiego

• wyjaśnia znaczenie podpisania traktatów welawsko-bydgoskich

• określa znaczenie ataku Szwedów na klasztor jasnogórski dla przebiegu wojny polsko-szwedzkiej

• ocenia postawę króla Jana Kazimierza podczas konfliktu polsko-
-szwedzkiego

7. Kryzys Rzeczypospolitej

• konflikt polsko-turecki

w drugiej połowie
XVII w.

• wojna domowa

w Rzeczypospolitej

• panowanie Jana III Sobieskiego

• odsiecz wiedeńska

• kryzys ustroju

Rzeczypospolitej

• wygnanie arian

• podaje wydarzenia związane z latami: 1673 r., 1683 r., 1699 r.

• poprawnie posługuje się terminami: abdykować, Święta Liga, liberum veto

• przedstawia dokonania postaci: Jerzego Lubomirskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego, Marii Kazimiery, Władysława Sicińskiego

• lokalizuje na mapie miejsca bitew w czasie wojen Polski z Turcją

• wskazuje przyczyny wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w.

• omawia znaczenie bitwy pod Wiedniem z 1683 r.

• charakteryzuje politykę dynastyczną Jana Kazimierza i wskazuje przyczyny jego abdykacji

• omawia przebieg bitwy pod Chocimiem w 1673 r.

• przedstawia przyczyny, przebieg i skutki odsieczy wiedeńskiej

• opisuje okoliczności elekcji Jana III Sobieskiego

• wyjaśnia, na czym polegał kryzys Rzeczypospolitej
w drugiej połowie XVII w.

• ocenia znaczenie zastosowania liberum veto w celu zerwania sejmu

Tajemnice sprzed wieków – Kto zwyciężył pod Wiedniem?

• spory historyków dotyczące odsieczy wiedeńskiej

• przygotowania do wyprawy wojska polskiego

pod Wiedeń

• przebieg bitwy z armią turecką

• Jan III Sobieski zwycięzcą pod Wiedniem

• echa sukcesu wojsk Jana III Sobieskiego
w Europie

• wymienia dowódców biorących udział w bitwie
z Turkami

• wyjaśnia przyczyny niezadowolenia cesarza Austrii z triumfu Jana III Sobieskiego

• omawia przygotowania armii polskiej do wyprawy pod Wiedeń

8. Kultura baroku
i sarmatyzmu

• idee kultury barokowej

• wzorce architektury epoki baroku – kościół
Il Gesú

i pałac w Wersalu

• wybitni twórcy literatury baroku

• dzieła sztuki barokowej
w Polsce

• porównanie kultury
i sztuki barokowej
w Polsce
do kultury i sztuki barokowej na zachodzie Europy

• sarmatyzm

• poprawnie posługuje się terminami: barok, makaronizmy, portret trumienny, sarmatyzm

• omawia cechy charakterystyczne dla architektury epoki baroku

• przedstawia dokonania co najmniej pięciu
z wymienionych postaci: Jana Sebastiana Bacha, Jerzego Fryderyka Haendla, Antonia Vivaldiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Chryzostoma Paska, Wespazjana Kochanowskiego, Wacława Potockiego

• wskazuje kościół Il Gesú i Wersal jako wzorcowe budowle w stylu barokowym

• omawia cechy charakterystyczne sztuki barokowej w Polsce (z uwzględnieniem swojego regionu)

• wymienia cechy charakterystyczne rzeźby barokowej

• omawia tematykę dominującą w malarstwie
i rzeźbie epoki baroku

• charakteryzuje polską literaturę barokową

• wskazuje związek sztuki barokowej z kontrreformacją

• przedstawia cechy charakterystyczne kultury sarmackiej

• opisuje typowy strój polskiej szlachty z XVII w.

Temat lekcji

Zagadnienia, materiał nauczania

Wymagania na poszczególne oceny

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

celujący

Rozdział I: Europa i Polska w czasach oświecenia

1. Oświecenie
w Europie

• odkrycia naukowe epoki oświecenia

• główne idee oświeceniowe

• powstanie wolnomularstwa

• sztuka XVIII w.

• poprawnie posługuje się terminami: oświecenie, racjonalizm
• właściwie określa ramy czasowe oświecenia
• wymienia najwybitniejszych przedstawicieli epoki: Newtona, Woltera
• wyjaśnia zastosowanie maszyny parowej

• poprawnie posługuje się terminami: oświecenie, empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm, klasycyzm, encyklopedyści

• przedstawia dokonania postaci: Izaaka Newtona, Karola Monteskiusza, Woltera, Jamesa Watta

• charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy sformułowaną przez Monteskiusza

• omawia hasła równości społecznej głoszone przez Jeana-Jacques’a Rousseau

• wymienia idee oświecenia i rozpoznaje ich wpływ na naukę, literaturę, filozofię, architekturę i sztukę

• przedstawia dokonania postaci: Karola Linneusza, Benjamina Franklina, Denisa Diderota

• omawia znaczenie odkryć epoki oświecenia

• wymienia najważniejsze wynalazki XVIII w.

• przedstawia dokonania postaci: Edmunda Cartwrighta, Johna Kaya, Denisa Diderota

• porównuje klasycyzm
z innymi kierunkami artystycznymi

• charakteryzuje styl rokoko

• wskazuje wpływ epoki oświecenia na kształtowanie się modeli ustrojowych XIX w.

• omawia rolę masonerii

2. Nowe potęgi europejskie

• przemiany w Rosji pod koniec XVII w.
i w XVIII w.

• rozwój Prus
w XVIII w.

• reformy w monarchii austriackiej w XVIII w.

• podaje rok ogłoszenia Prus królestwem –1701 r.

• poprawnie posługuje się terminem absolutyzm oświecony

• wskazuje na mapie Rosję, Prusy i Austrię

• poprawnie posługuje się terminami: junkrzy, wojna północna

• wymienia najważniejsze reformy przeprowadzone
w Rosji, Prusach i Austrii

• omawia przyczyny i skutki reform przeprowadzonych
w Rosji, Prusach i Austrii

• ocenia znaczenie przeprowadzonych reform dla układu sił w Europie XVIII w.

• podaje lata wydarzeń: 1689 r. – początek samodzielnych rządów Piotra I, 1756–1763 – wojna siedmioletnia

• charakteryzuje rozwój terytorialny Rosji, Prus i monarchii austriackiej

• porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii

• analizuje wpływ ideologii oświecenia na powstanie państw absolutyzmu oświeconego

3. Rzeczpospolita za panowania Wettinów

• polsko-saska unia personalna

• wojna północna i jej skutki

• rządy Augusta III

• skutki unii
polsko-saskiej

• poprawnie posługuje się terminami: wojna północna, Sejm Niemy

• podaje lata wydarzeń:
1697 r. – koronacja Augusta II Mocnego, 1763 r. – śmierć Augusta III Sasa

• przedstawia dokonania Stanisława Leszczyńskiego

• podaje lata wydarzeń:
1699 r. – pokój
w Karłowicach, 1717 r. – Sejm Niemy

• przedstawia dokonania postaci: Augusta II Mocnego, Augusta III Sasa

• charakteryzuje skutki wojny północnej dla Polski

• wskazuje na mapie zasięg terytorialny Rzeczypospolitej za panowania Sasów

• wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.

• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja warszawska, konfederacja sandomierska, Order Orła Białego

• podaje lata wydarzeń:
1704–1709 i 1733–1736 – panowanie Stanisława Leszczyńskiego, 1709 r. – bitwa pod Połtawą, 1721 r. – pokój w Nystad, 1736 r. – sejm pacyfikacyjny

• wyjaśnia okoliczności elekcji Augusta II Mocnego

• opisuje przebieg wojny północnej

• wymienia przyczyny
i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich

• analizuje politykę wewnętrzną
i zewnętrzną Wettinów

• szczegółowo omawia znaczenie oraz skutki wojny północnej

• przy pomocy mapy wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej
w XVIII w. na tle sytuacji międzynarodowej

• analizuje politykę wewnętrzną
i zewnętrzną Wettinów

• dokonuje samodzielnej oceny znaczenia
i następstw rządów Wettinów
w Rzeczypospolitej

• charakteryzuje przyczyny wzrostu nietolerancji religijnej w Polsce

4. Ostatni król elekcyjny

• elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego

• początek rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego

• konfederacja barska

• pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej

• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja barska, sejm rozbiorowy

• podaje rok pierwszego rozbioru Polski – 1772 r.

• wymienia przyczyny
i skutki pierwszego rozbioru

• poprawnie posługuje się terminami: Familia, Rada Nieustająca

• podaje rok koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego – 1764 r.

• omawia okoliczności elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego

• przedstawia rolę postaci: Tadeusza Rejtana, Mikołaja Repnina

• wskazuje na mapie zmiany terytorialne po pierwszym rozbiorze Polski

• wymienia przyczyny
i skutki pierwszego rozbioru

• poprawnie posługuje się terminami: konfederacja słucka, toruńska, radomska, prawa kardynalne, ryngraf, innowierca

• podaje rok zawiązania konfederacji barskiej – 1768 r.

• omawia reformy sejmu konwokacyjnego

• przedstawia rolę postaci: Maurycego Beniowskiego, Kajetana Sołtyka, Józefa Andrzeja Załuskiego, Wacława Rzewuskiego, Józefa Pułaskiego, Michała Krasińskiego oraz ocenia ich wpływ na dzieje Polski

• samodzielnie ocenia działalność króla
w latach 1764–1772

5. Tajemnice sprzed wieków –
Co przedstawia „Kołacz królewski”?

• reakcje mieszkańców Europy wobec rozbioru Rzeczypospolitej

• rycina „Kołacz królewski”

• kopie i interpretacje rysunku przedstawiającego rozbiór Polski

• charakteryzuje stanowisko państw europejskich wobec pierwszego rozbioru Polski

• wyjaśnia, dlaczego pierwszy rozbiór Polski naruszył równowagę sił w Europie

• opisuje rycinę Noela Le Mire’a „Kołacz królewski” i Johannesa Nilsona „Położenie Królestwa Polskiego
w roku 1773”

• tłumaczy genezę porównania pierwszego rozbioru Polski do królewskiego ciasta

• określa cel powstawania kolejnych, naśladowczych wersji „Kołacza królewskiego”

• wyjaśnia propagandową rolę rycin oraz działania państw zaborczych, mające na celu zafałszowanie prawdy historycznej

6. Oświecenie
w Rzeczypospolitej

• ożywienie gospodarcze
i kulturalne

• początki oświecenia • rozwój szkolnictwa

• literatura i sztuka

• poprawnie posługuje się terminami: Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej

• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Staszica, Hugona Kołłątaja

• poprawnie posługuje się terminami: Collegium Nobilium, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, oświecenie stanisławowskie

• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Konarskiego, Stanisława Leszczyńskiego, Ignacego Krasickiego, Bernarda Bellotta zwanego Canalettem, Dominika Merliniego

• podaje lata wydarzeń:
1765 r. – utworzenie Szkoły Rycerskiej, 1773 r. – powołanie Komisji Edukacji Narodowej

• charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego
i Stanisława Leszczyńskiego

• dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce
i kulturze czasów saskich

• podaje lata wydarzeń:
1740 r. – utworzenie Collegium Nobilium,
1747 r. – otwarcie Biblioteki Załuskich

• poprawnie posługuje się terminami: Biblioteka Załuskich, Operalnia

• ocenia wkład Stanisława Augusta w rozwój polskiego oświecenia

• przedstawia dokonania postaci: Antoniego Tyzenhausa, Andrzeja Zamoyskiego, Adama Naruszewicza, Wojciecha Bogusławskiego, Franciszka Zabłockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Marcella Bacciarellego

• omawia reformy
w szkolnictwie
w Rzeczypospolitej
w XVIII w.

• w oparciu o mapę  szeroko charakteryzuje
i porównuje rozwój oświaty i gospodarki na ziemiach polskich

• wymienia przykłady sztuki klasycyzmu
z uwzględnieniem własnego regionu

7. Tajemnice sprzed wieków – Jaką Warszawę namalował Canaletto?

• początki kariery
Bernarda Bellotta oraz jego działalność
w Warszawie

• burzliwe losy dzieł Canaletta

• charakteryzuje postać Bernarda Belotta

• omawia znaczenie dzieł Canaletta dla kultury polskiej

• ocenia wpływ włoskiego malarza na rozwój polskiego oświecenia

• przedstawia losy obrazów Canaletta
w czasach powstań narodowych i II wojny światowej

• wyjaśnia rolę dzieł Canaletta w procesie odbudowy Warszawy po II wojnie światowej

Rozdział II: Czas wielkich zmian

1. Powstanie Stanów Zjednoczonych

• Anglicy w Ameryce Północnej

• przyczyny konfliktu

• wojna o niepodległość • Polacy w walce
o niepodległość USA

• budowa nowego państwa – Stanów Zjednoczonych Ameryki

• podaje daty wydarzeń:
4 lipca 1776 r. – ogłoszenie niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki,
17 września 1787 r. – uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych

• poprawnie posługuje się terminami: ustawa stemplowa, „bostońskie picie herbaty”

• wymienia przytoczone
w Deklaracji niepodległości niezbywalne prawa przysługujące wszystkim obywatelom

• ocenia wkład Polaków
w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych

• poprawnie posługuje się terminami: ustawa stemplowa, „bostońskie picie herbaty”, Kongres Kontynentalny, stany

• przedstawia dokonania postaci: Jerzego Waszyngtona, Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego

• uzasadnia oświeceniowy charakter Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych

• omawia przyczyny i skutki wojny o niepodległość USA

• uzasadnia oświeceniowy charakter Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych

• wyjaśnia zasady funkcjonowania federacji

• podaje lata wydarzeń: 1777 r. – bitwa pod Saratogą, 1781 r. – bitwa pod Yorktown, 1783 r. – zawarcie pokoju w Paryżu

• przedstawia dokonania postaci: Thomasa Jeffersona, Benjamina Franklina i Johna Adamsa

• analizuje sytuację kolonii angielskich
w Ameryce Północnej w XVIII w.

• charakteryzuje przebieg wojny o niepodległość USA

• ocenia zasługi Jerzego Waszyngtona dla uzyskania niepodległości Stanów Zjednoczonych

• wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew wojny
o niepodległość USA

• omawia konsekwencje powstania Stanów Zjednoczonych dla sytuacji międzynarodowej

2. Tajemnice sprzed wieków – Jak rozpoczęła się rewolucja amerykańska?

• zatopienie ładunku herbaty w Bostonie

• restrykcje brytyjskie

• przyczyny wojny
o niepodległość

• symbolika flagi USA

• opisuje wydarzenia związane z zatopieniem ładunku herbaty w Bostonie

• wyjaśnia symboliczne znaczenie „bostońskiego picia herbaty” dla rozpoczęcia wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych

• wymienia przyczyny wojny o niepodległość USA

• charakteryzuje politykę Wielkiej Brytanii stosowaną wobec kolonii

• określa znaczenie symboliki flagi amerykańskiej

3. Rewolucja francuska

• przyczyny kryzysu
we Francji w XVIII w.

• społeczeństwo francuskie

• wybuch rewolucji

• reformy Konstytuanty • Deklaracja praw człowieka i obywatela
i jej idee

• podaje lata wydarzeń:
1789 r. – wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej,
1791 r. – uchwalenie konstytucji francuskiej

• wymienia główne przyczyny rewolucji

• opisuje najważniejsze zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte
w Deklaracji praw człowieka
i obywatela

• poprawnie posługuje się terminami: Zgromadzenie Narodowe, Stany Generalne, Zgromadzenie Konstytucyjne, Konstytuanta, Deklaracja praw człowieka
i obywatela, monarchia konstytucyjna

• charakteryzuje problemy społeczne Francji przed wybuchem rewolucji francuskiej

• wymienia główne przyczyny rewolucji

• opisuje najważniejsze zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte
w Deklaracji praw człowieka i obywatela

• podaje daty wydarzeń:
14 lipca 1789 r. – zdobycie Bastylii, 21 stycznia 1793 r. – egzekucja Ludwika XVI

• wymienia reformy przeprowadzone przez Konstytuantę

• ocenia postawę króla Ludwika XVI

• szeroko omawia wpływ idei oświecenia na treść Deklaracji praw człowieka
i obywatela

• porównuje treść Deklaracji praw człowieka i obywatela z Deklaracją niepodległości Stanów Zjednoczonych

3. Republika francuska

• obalenie monarchii

• Konwent Narodowy

• ogłoszenie Francji republiką

• terror rewolucyjny

• przewrót thermidoriański

• poprawnie posługuje się terminami: żyrondyści, jakobini, gilotyna

• poprawnie posługuje się terminami: Konwent Narodowy, Trybunał Rewolucyjny, dyrektoriat

• wymienia i ocenia skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej

• wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej

• podaje daty wydarzeń:
20 września 1792 r. – bitwa pod Valmy, 27 lipca 1794 r.
(9 thermidora roku II) – przewrót thermidoriański

• poprawnie posługuje się terminami: rojaliści, przewrót thermidoriański

• przedstawia dokonania postaci: Jeana-Paula Marata, Georges’a Dantona, Jacques’a Pierre’a Brissota

• charakteryzuje ugrupowania polityczne Konwentu Narodowego

• omawia etapy rewolucji francuskiej

• wskazuje na mapie tereny przyłączone do Francji
w okresie republiki oraz obszary objęte działaniami kontrrewolucyjnymi

• ocenia wpływ rewolucji francuskiej na dzieje Europy

4. Sejm Wielki

• początek obrad Sejmu Wielkiego

• stronnictwa Sejmu Czteroletniego

• reformy Sejmu Wielkiego

• wojna w obronie Konstytucji 3 maja

• drugi rozbiór Polski

• poprawnie posługuje się terminami: Sejm Wielki, konfederacja targowicka, drugi rozbiór Polski

• podaje lata wydarzeń: 1791 r. – uchwalenie Konstytucji 3 maja, 1793 r. – drugi rozbiór Polski

• wymienia reformy Sejmu Wielkiego

• omawia postanowienia Konstytucji 3 maja

• poprawnie posługuje się terminami: ustawa
o sejmikach, ustawa
o miastach królewskich

• podaje lata wydarzeń: 1788–1792 – obrady Sejmu Wielkiego

• przedstawia dokonania postaci: Stanisława Małachowskiego, Stanisława Augusta Poniatowskiego, Hugona Kołłątaja

• wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa